81. rocznica bitwy o Monte Cassino – polskie zwycięstwo, które otworzyło aliantom drogę do Rzymu

18 maja przypomina o odwadze 2. Korpusu Polskiego i cenie zapłaconej za wolność

Klasztor na skale zamieniony w twierdzę

Benedyktyńskie opactwo górujące nad doliną rzeki Liri Niemcy włączyli do umocnionego odcinka Linii Gustawa. Pierwsze alianckie natarcie z 17 stycznia 1944 r. utknęło w skalnych zboczach. 15 lutego na klasztor spadło ponad 500 ton bomb – zginęły setki cywilów, a ruiny natychmiast obsadzili spadochroniarze 1. Dywizji Strzelców Spadochronowych.

Trzy nieudane szturmy i decyzja: wpuszczamy Polaków

Brytyjczycy, Hindusi, Nowozelandczycy – wszyscy zatrzymali się w pół drogi. Wysokie straty i brak przełamania skłoniły dowództwo 8. Armii do sięgnięcia po świeże, dobrze wyszkolone siły 2. Korpusu Polskiego. Gen. Władysław Anders liczył się z krwawymi konsekwencjami, lecz wiedział, że polski sukces może wzmocnić pozycję jego kraju przy alianckim stole.

Operacja „Diadem” – noc z 11 na 12 maja 1944 r.

O 23.00 ruszyła godzinna nawała artyleryjska. 3. Dywizja Strzelców Karpackich, 5. Kresowa Dywizja Piechoty i 12. Pułk Ułanów Podolskich atakowały wzgórza 593 i 569 oraz drogę na sam klasztor. Skały, gęsta sieć umocnień i światła flar powodowały ogromne straty – lecz Polacy krok po kroku spywali Niemców.

18 maja – biało-czerwona i hejnał mariacki

17 maja w polskich rękach znalazło się kluczowe wzgórze 593. O świcie następnego dnia patrol ppor. Kazimierza Gurbiela wszedł do ruin, a wachm. Andrzej Śmiałowski zatknął flagę z orłem. W południe kpr. Emil Czech odegrał na trąbce hejnał mariacki. Świat usłyszał, że Monte Cassino jest polskie.

Skutki militarne i symboliczne

Dzięki przełamaniu Linii Gustawa alianci 4 czerwca wkroczyli do Rzymu. Dla Polaków była to jednak przede wszystkim moralna wiktoria – dowód, że mimo dramatu okupacji narodowa armia potrafi odwrócić losy frontu. Straty były ogromne: 923 poległych i ok. 3 000 rannych. Na Polskim Cmentarzu Wojennym pod klasztorem spoczywa 1 072 żołnierzy, w tym gen. Anders.

Pamięć, uroczystości, edukacja

Co roku 18 maja na cmentarzu gromadzą się weterani, ich rodziny, harcerze i przedstawiciele władz państwowych. Instytut Pamięci Narodowej prowadzi wystawy, a w 2024 r. w krużgankach opactwa otwarto ekspozycję „Szlaki Nadziei. Odyseja Wolności”. W Kłodzku stoi pomnik trębacza Emila Czecha – bohatera, którego hejnał ogłosił światu zwycięstwo.

Zobacz film z inscenizacji w Przespolewie

Latarnik Kaliski przygotował reportaż z rekonstrukcji bitwy, zorganizowanej w sierpniu 2024 r. w Przespolewie (gmina Ceków-Kolonia). Materiał wideo znajdziesz poniżej – to blisko dziewięciominutowa migawka z pola walki, mundurów i opowieści o makach, które „z polskiej wzrosły krwi”.

Dlaczego wciąż warto pamiętać?

Monte Cassino przypomina, że wolność nie jest dana raz na zawsze. 81 lat po bitwie czerwone maki symbolizują odwagę, jedność i gotowość do ofiary – wartości, które tworzą fundament współczesnej, niepodległej Polski.