Czy przeszłość ma przyszłość? Tak.

Prof. Jacek Purchla był kolejnym gościem Akademickiego Klubu Dyskusyjnego, który rozpoczął swoją działalność w tym roku z inicjatywy rektora Akademii Kaliskiej prof. Andrzeja Wojtyły. Tematem prelekcji, a następnie długiej dyskusji, było dziedzictwo. Poniżej relacja Macieja Antczaka.

Prof. Jacek Purchla, który w przeszłości pełnił m.in. rolę dyrektora Międzynarodowego Centrum Kultury (1991-2018) oraz przewodniczącego Polskiego Komitetu ds. UNESCO (2015-2020), a obecnie jest nauczycielem akademickim na krakowskich uczelniach, powitany został w Czytelni Głównej Akademii Kaliskiej przez prof. Krzysztofa Walczaka, prezesa Kaliskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, który prowadził spotkanie. Na sali obecny był także sam rektor Akademii prof. Andrzej Wojtyła.

Po krótkim rozpoczęciu prof. Jacek Purchla przeszedł do wygłoszenia prelekcji na temat dziedzictwa. – Dziedzictwo kulturowe to proces codziennej reinterpretacji tego, co odziedziczyliśmy po przodkach – mówił prof. Purchla. Pierwszymi interpretatorami dziedzictwa faraonów byli na przykład starożytni Grecy. Prof. Purchla zwracał również uwagę na zagrożenie zawłaszczania dziedzictwa przez państwo w celu realizacji interesów politycznych. W obecnym sporze publicznym dochodzi często do podziałów na „pamięć naszą i waszą” czy do sakralizacji poszczególnych elementów naszego dziedzictwa.

Mówiąc o dziedzictwie, nie należy zapominać także o tym, które jest kłopotliwe. Przykładem może być Pałac Kultury i Nauki. Dla starszego pokolenia warszawiaków jest to symbol sowietyzacji, stalinizmu, złego gustu i opresji, lecz dla osób młodszych PKiN to immanentna część ich tożsamości. Obóz w Auschwitz to symbol nienawiści, który jednak został zachowany jako ostrzeżenie dla przyszłych pokoleń. Dziedzictwem kłopotliwym były także niemieckie cmentarze w powojennym Wrocławiu, w którym doszło do niemal stuprocentowej wymiany ludności. Polacy, którzy przejęli to miasto po Niemcach, zdecydowali się zlikwidować obce dla nich cmentarze, które były przecież elementem dziedzictwa miasta, lecz jednocześnie wrogiego dziedzictwa.

Dziedzictwo to lokalny kapitał terytorialny. Często w zakresie wykorzystywania jego potencjału dominuje myślenie oparte o ekonomizację tego, co się posiada. Prowadzi to do wzrostu gospodarczego napędzanego przez turystykę, lecz czy do ogólnego rozwoju miasta i zachowania dziedzictwa? Niestety jest wiele przykładów nadmiernej eksploatacji dziedzictwa, czego konsekwencją jest utrata przez nie wartości. Za dowód podano krakowski Kazimierz.

W czasie długiej dyskusji zgromadzonych w czytelni uczestników spotkania zastanawiano się nad dziedzictwem Kalisza. Czy jest ono odpowiednio wykorzystywane? Czy Kalisz, mimo posiadania wielu charakterystycznych i znanych regionalistom cech, jest w Polsce kojarzony z czymś konkretnym? Prof. Jacek Purchla zwrócił uwagę na klasycystyczną architekturę w Śródmieściu, a dr Makary Górzyński akcentował odbudowę miasta. Wiele miast zostało zniszczonych podczas wojen, lecz proces odbudowy Kalisza, powstanie z ruin niczym feniks, jest czymś nad wyraz charakterystycznym. Dr Jarosław Dolat wspominał także o pielgrzymach zdążających do Bazyliki Św. Józefa, która nadal jest podstawowym generatorem ruchu turystycznego w mieście.

Całe spotkanie trwało niemal dwie i pół godziny, wyśmienicie wpisując się w ostatni człon jego nazwy – był to naprawdę Akademicki Klub Dyskusyjny.