Patroni kaliskich ulic

Mijamy je codziennie podczas przejazdów przez miasto, a ich nazwy są niezbędnym drogowskazem do osiągnięcia celu podróży. Niektórym z nich patronują urodzone w Kaliszu osobistości, które znane są nie tylko w Polsce, ale i na świecie. Przyjrzyjmy się zatem kaliszanom, którzy wpisali się także w naszą lokalną kartografię.

Stanisław Wojciechowski – Prezydent II Rzeczypospolitej

Stanisław Wojciechowski – urodził się 15 marca 1869 roku w Kaliszu. Jego ojciec, Feliks Wojciechowski był dozorcą kaliskiego więzienia na Tyńcu, matką zaś Florentyna z Vorhoffów. W 1888 roku ukończył gimnazjum w Kaliszu (obecnie I Liceum Ogólnokształcące im. Adama Asnyka). Jego kolejnym etapem edukacji był wydział fizyko-matematyczny Uniwersytetu Warszawskiego.

Stanisław Wojciechowski, źródło: wikipiedia

Od początków studiów związał się z tajnymi organizacjami. Wstąpił do Centralizacji Związku Młodzieży Polskiej „Zet”, uczestniczył także w organizowaniu grup zawodowych. W 1892 roku był zmuszony opuścić Warszawę z powodu możliwości narażenia swoich kolegów na niebezpieczeństwo. Osiedlił się w Paryżu, gdzie w tym samym roku uczestniczył w Zjeździe Paryskim – spotkaniu uznanym za zjazd założycielski Polskiej Partii Socjalistycznej. W latach 90. XIX . Stanisław Wojciechowski wszedł do kierującego partią Centralnego Komitetu Robotniczego. W czerwcu 1893 r. na zlecenie Związku Zagranicznego Socjalistów Polskich nielegalnie przekroczył granicę z Rosją, by załagodzić kryzys jaki miał miejsce w PPS-ie. W 1899 r. ożenił się z Marią Kiersnowską, po niedługim czasie znów opuścił granice, tym razem udając się do Londynu.

Kolejne lata to angażowanie się w działalność polityczną, w 1905 roku ponownie znalazł się w Polsce, by wziąć udział w zjeździe Polskiej Partii Socjalistycznej. Gdy wrócił do Warszawy, zaczął angażować się społecznie w prace Towarzystwa Kooperatystów. Od 1906 do 1915 roku redagował pismo „Społem”. W latach 1911-1915 był członkiem Zarządu Warszawskiego Związków Stowarzyszeń Spożywczych.

W czasie I Wojny Światowej angażował się w działania w Komitecie Narodowym Polskim, organizując przykładowo pomoc dla „bieżańców”. W 1917 roku stał się prezesem Rady Polskiego Zjednoczenia Międzypartyjnego w Moskwie.

Po zakończeniu I Wojny Światowej, w momencie uzyskania przez Polskę niepodległości, zbliżył się do Polskiego Stronnictwa Ludowego „Piast”. Od 1918 do 1922 roku wykładał spółdzielczość w Wyższej Szkole Handlowej w Warszawie, natomiast przez rok w latach 1919-1920 pełnił stanowisko ministra spraw wewnętrznych w rządach Ignacego Jana Paderewskiego oraz Leopolda Skulskiego.

20 grudnia 1922 Zgromadzenie Narodowe wybrało Wojciechowskiego na urząd Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej. Jego prezydentura przypadła na trudny okres dla wewnętrznych spraw naszego kraju. Szczególnej uwagi wymagała sytuacja gospodarcza oraz finanse państwa, gdyż w Polsce szalała inflacja. Stabilność rządów także nie należała do najlepszych, upadały one w szybkim tempie.

W wyniku akcji zbrojnej Piłsudskiego w maju 1926 roku, Wojciechowski zrzeka się urzędu i od tej pory nie zamierza mieć nic wspólnego z wielką polityką. Zajął się kontynuowaniem działalności w „Społem”, był autorem wielu prac i artykułów na temat spółdzielczości. Przeżył II Wojnę Światową w domku na Ochocie w Warszawie. Zmarł 9 kwietnia 1953 roku, będąc całkowicie zapomniany przez Polaków. Ulica Wojciechowskiego w Kaliszu znajduje się w dzielnicy Dobrzec i stanowi ramę komunikacyjną dla tamtejszej zabudowy wielorodzinnej. 

Adam Asnyk – poeta z Grodu nad Prosną

Adam Asnyk urodził się 11 września 1838 roku w Kaliszu, w rodzinie Kazimierza, oficera-uczestnika Powstania Listopadowego. Adam od najmłodszych lat odbierał popularną wówczas edukację domową. Był wychowywany w duchu romantycznego patriotyzmu oraz przywiązania do rycerskiej tradycji dawnej polskiej szlachty. W 1849 roku zaczął edukację w kaliskiej wyższej szkole realnej (późniejsze I LO w Kaliszu imienia Adama Asnyka). Szkołę tę ukończył w 1853 roku. Władał biegle trzy języki a także wiedzę z zakresu biologii oraz chemii. Wyższą edukację rozpoczął od Szkoły Rolniczej w podwarszawskim Marymoncie, które porzucił na rzecz studiów medycznych. To właśnie w czasie studiów zaangażował się politycznie.

Adam Asnyk, źródło: wikipedia

W 1859 roku znalazł się we Wrocławiu, co było wynikiem represji carskich wobec stowarzyszeń studenckich. Kontynuował medycynę przez dwa semestry, niedługo jednak wrócił do stolicy. Aresztowany i przetrzymywany w zakładzie karnym na obszarze cytadeli, uwolniony został w 1860 roku. Za namową rodziców przeniósł się do Paryża, gdzie brał udział w polskim życiu emigracyjnym. Następnie udał się do Niemiec, gdzie na Uniwersytecie w He­idel­ber­gu brał udział w wykładach z historii, prawa i filozofii.

Po powrocie do Warszawy został członkiem Rządu Narodowego. Według austriackiej policji miał szykować zamach na namiestnika Fio­do­ra Ber­ga. Gdy rozwiązano Rząd Narodowy, Adam Asnyk wstąpił w szeregi armii powstańczej, jednak zdrowie przeszkadzało mu wykonywać służbę wojskową.

Swój poetycki rozdział życia rozpoczął w 1864 roku. Osiem lat później ukazały się dwa tomiki wierszy z cyklu Poezje, które miały swoją kontynuację w roku 1874 roku. W międzyczasie, w roku 1867 mieszkał w Galicji, w Krakowie natomiast do 1870 roku. Od 1882 roku był redaktorem pisma krakowskiego Reforma, które to zamieszcza publicystykę, wiersze oraz krótkie opowiadania. Kontynuował także karierę polityczną – w roku 1884 został radnym Krakowa, pięć lat później został zaś posłem do Sejmu Galicyjskiego we Lwowie. Kierował akcją sprowadzenia na Wawel prochów Adama Mickiewicza. Z powodu gruźlicy coraz mniej angażował się w życie społeczne i kulturalne w swoich ostatnich siedmiu latach życia. Odbywał wiele podróży, zwiedził między innymi Włochy, Tunezję, Algierię oraz Indie. Podczas drogi powrotnej zaraził się tyfusem. Zmarł 2 sierpnia 1897 roku w Krakowie, jego ciało spoczęło na krakowskiej Skałce w Krypcie Zasłużonych.

Twórczość poetycka Adama Asnyka była wyrazem świadomości politycznych oraz intelektualnych elit Polski, które przeżyły epopeję a także upadek Powstania Styczniowego. Tuż po upadku Powstania napisał także dzieła pełne protestu, zwane bluźnierczymi. Adam Asnyk tworzył także wiersze o charakterze społecznym oraz satyry dedykowane przeciwko hi­sto­rio­gra­fii nie­miec­kiej. Jego twórczość charakteryzuje się prostym i jasnym językiem. Na dużą skalę stosował prozaizmy, operował konstrukcją zdań rozwiniętych, dzięki czemu był bliski językowi wykształconych Polaków. Ulica Adama Asnyka przebiega przez dzielnicę o tej samej nazwie, która znajduje się w południowo-zachodniej części Kalisza.

Alina Szapocznikow – zapomniana rzeźbiarka

Alina Szapocznikow to jedna z najwspanialszych polskich rzeźbiarek. Urodziła się 16 maja 1926 roku w Kaliszu w rodzinie żydowskich lekarzy. Czasy jej młodości przypadły na okres II Wojny Światowej, podczas której przebywała w gettach w Pabianicach i Litzmannstadt. Była więziona także w obozach koncentracyjnych w Auschwitz-Birkenau, Bergen-Belsen i Theresienstadt. Po zakończeniu wojny wyjechała do Czechosłowacji, gdzie w Pradze pod okiem Otokara Velimskiego praktykowała rzeźbiarstwo. Kolejne etapy wyższej edukacji w tym kierunku odbywała w Wyższej Szkole Artystyczno-Przemysłowej w Pradze oraz w latach 1948-1950 w w École Nationale Supérieure des Beaux-Arts w Paryżu.

Ulica Aliny Szapocznikow na osiedlu Dobrzec

W 1951 roku wróciła do Polski, gdzie włączyła się w życie artystyczne. Brała chociażby udział w konkursach na pomniki Fryderyka Chopina, Juliusza Słowackiego, Bohaterów Warszawy, Przyjaźni Polsko-Radzieckiej czy pomniki upamiętniające ofiary Auschwitz. Od 1963 przebywała na stale we Francji. Nawiązała tam kontakt z ruchem jednoczącym artystów „Nowego Realizmu”. Sama Alina została jednak wierna swojej sztuce, głównie skupionej na intymności.

Początki jej twórczości to przede wszystkim dzieła pełne ekspresji, uproszczone rzeźby figuralne. Wykonywała odlewy własnego ciała, powielane w barwnych żywicach syntetycznych. W ostatnich latach życia szczególnego i osobistego charakteru nabrały dzieła powstałe z odlewów ciała jej syna. W 1965 roku zdobyła nagrodę Fundacji Copleya za pracę Goldfinger. Dzieło to zostało ocenione przez grono najsłynniejszych artystów XX stulecia, takich jak: Marcel Duchamp, Jean Arp, Max Ernst i Roberto Matta. Zmarła 2 marca 1973 roku na chorobę nowotworową piersi w sanatorium w Passy we Francji. Jej imieniem i nazwiskiem nazwano drogę łączącą ulicę Wyszyńskiego z ulicą Dobrzecką.

Źródła:

1. https://dzieje.pl/postacie/stanis%C5%82aw-wojciechowski-1869-1953 (dostęp 16.04.2021)
2. http://www.infokalisz.internetdsl.pl/biograf/wojcie.htm (dostęp 16.04.2021)
3. https://poezja.org/wz/Asnyk_Adam/ (dostęp 16.04.2021)
4. https://culture.pl/pl/tworca/adam-asnyk (dostęp 16.04.2021)
5.  https://culture.pl/pl/tworca/alina-szapocznikow (dostęp 16.04.2021)
6. https://niezlasztuka.net/artysta/alina-szapocznikow/ (dostęp 16.04.2021)