Czy strażacy-ochotnicy dostaną ekwiwalent?

Uchwalona w grudniu 2021 r. ustawa o ochotniczych strażach pożarnych jest oczekiwaną od dawna kompleksową regulacją dla strażaków-ochotników. Czy jednak ustawodawca nie popełnił błędu przy konstrukcji nowych przepisów dot. ekwiwalentu pieniężnego?

Ustawa z 17 grudnia 2021 roku o ochotniczych strażach pożarnych to pierwszy akt prawny, który wprowadza kompleksowe rozwiązania dla strażaków ochotników. Bez wątpienia ustawa była oczekiwana przez liczne środowisko strażaków, którzy jako pierwsi docierają na miejsca pożarów czy wypadków. Choć jest wiele ciekawych rozwiązań, jak np. dodatek emerytalny za wysługę co najmniej 25 (dla mężczyzn) lub 20 lat (dla kobiet) dla strażaków, którzy brali czynny udział w akcjach ratowniczych i dodatkowo osiągnęli odpowiednio 65 i 60 lat, to jednak wiele wątpliwości budzi temat ekwiwalentu pieniężnego dla strażaków ratowników.

Ekwiwalent dla strażaków

Nowa ustawa wprowadziła obowiązek, by ekwiwalent był ustalany przez właściwą radę gminy co dwa lata. Pozwoli to na waloryzację ekwiwalentu, gdyż wiele głosów środowiska strażaków z OSP dotyczyło właśnie faktu zbyt rzadkiej aktualizacji kwoty. Pierwsza taka uchwała musi być podjęta do 30 czerwca 2022 r., przy czym cała ustawa weszła w życie z dniem 1 stycznia 2022 r. i tu powstają pierwsze wątpliwości.

Zauważył je dr Dariusz P. Kała, doktor nauk prawnych, prowadzący kancelarię prawną obsługującą Ochotnicze Straże Pożarne i Państwową Straż Pożarną, w swojej opinii prawnej[1]. Zgodnie z jej treścią, uchylenie dotychczasowego przepisu pozwalającego na ustalenie wysokości ekwiwalentu przez rady gminy powoduje wygaśnięcie uchwał podjętych na tej podstawie. Zdaniem prawnika wypłata ekwiwalentu może być uznane za złamanie ustawy o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych.

„Artykuł 28 ustawy o ochronie przeciwpożarowej został zastąpiony przez art. 15 ustawy o OSP. Zgodnie z art. 32 § 1 zasad techniki prawodawczej jeżeli uchyla się ustawę, na podstawie której wydano akt wykonawczy (uchwałę w sprawie ekwiwalentu), albo uchyla się przepis ustawy upoważniający do wydania aktu wykonawczego (uchwały w sprawie ekwiwalentu), przyjmuje się, że taki akt wykonawczy (uchwała w sprawie ekwiwalentu) traci moc obowiązującą odpowiednio z dniem wejścia w życie ustawy uchylającej albo z dniem wejścia w życie przepisu uchylającego upoważnienie do wydania tego aktu. Skoro więc uchylono art. 28 ustawy o ochronie przeciwpożarowej, to uchwały w sprawie wysokości ekwiwalentu utraciły moc prawną z dniem 1 stycznia 2022 r., kiedy w życie wszedł art. 38 pkt 12 ustawy o OSP, który uchylił art. 28.”

Podobnego zdania jest radca prawny Katarzyna Bieńkowska, jednocześnie wiceprezes OSP w Żychlinie. W wypowiedzi dla portalu prawo.pl[2] podkreśla, że:

„Przepisu art. 48 ustawy o OSP nie należy rozumieć w ten sposób, że do dnia nowej uchwały rady gminy w sprawie ekwiwalentu stosuje się „starą” uchwałę. Samo wypłacenie ekwiwalentu ma podstawę prawną w artykule 15 ust. 1 ustawy o OSP, ale nie ma podstawy prawnej do określenia wysokości tego ekwiwalentu, więc to jest problematyczne”

Rozwiązaniem mogłoby być szybkie znowelizowanie ustawy lub niezwłoczne podjęcie uchwał przez rady gmin, które mogłyby obowiązywać od początku bieżącego roku. Wygląda na to jednak, że nie ma takiej woli politycznej.

Państwowa Straż Pożarna odpowiada

W komunikacie Wydziału Prasowego Komendy Głównej PSP czytamy bowiem, że

„W związku z pojawiającymi się w przestrzeni medialnej błędnymi interpretacjami dotyczącymi przyznawania strażakom ratownikom OSP ekwiwalentu na podstawie art. 15 ust. 1 ustawy o Ochotniczych Strażach Pożarnych, Komenda Główna Państwowej Straży Pożarnej informuje, że uchwały dot. ekwiwalentu, podjęte przed dniem wejścia w życie ustawy o Ochotniczych Strażach Pożarnych tj. 01.01.2022 r. obowiązują nadal, do czasu wydania nowych uchwał (art. 15 ust. 2), nie dłużej jednak niż do 30 czerwca 2022 r. (o czym stanowi art. 48 ustawy). Podkreślamy, że do tego czasu rady gmin są zobowiązane do wydania nowych uchwał[3].

Do powyższego komunikatu odesłał nas także przedstawiciel kaliskiej Komendy PSP.

Doktor Dariusz Kała ocenia jednak komunikat służb państwowych bardzo dosadnie, twierdząc, że

„Nie zawiera żadnego uzasadnienia prawnego, to po prostu jest kompletnie bezzasadny i pogłębia zamieszanie w zakresie ekwiwalentu.”

Trudno sobie wyobrazić, by strażacy ochotnicy pozostali bez ekwiwalentu za ich niełatwą pracę, wymagającą z jednej strony ofiarności, a z drugiej – dyspozycyjności i ciągłego doszkalania. To właśnie członkowie OSP są liderami lokalnych społeczności, integrują je, zapewniając nie tylko bezpieczeństwo, ale i organizację wielu działań edukacyjnych i kulturalnych. Widać to było przy wielu akcjach wymagających ich poświęcenia, jak choćby przy ostatnich wichurach, które w połowie stycznia nawiedziły również nasz region.

Zapewne najbliższe tygodnie i miesiące pokażą, czy i kiedy gminy podejmą stosowne uchwały, a także w jaki sposób będą interpretowały budzące wątpliwości przepisy. Dopiero później podejmowane uchwały będą analizowane przez Regionalne Izby Obrachunkowe czy organy nadzorcze, a więc wojewodów. Tak więc praktyka zweryfikuje, która ze stron ma racje i jaką drogę wybiorą lokalni samorządowcy. Z pewnością jednak będziemy się dalej przyglądać tej sprawie.

Źródła:

[1] Opinia cytowana m.in. przez Serwis Samorządowy PAP, dostęp do pełnej treści: https://samorzad.pap.pl/kategoria/prawo/ekspert-zgubiono-przepisy-przejsciowe-zwiazane-z-ekwiwalentem-pienieznym-dla

[2] https://www.prawo.pl/samorzad/ekwiwalent-dla-strazaka-ochotnika-problem-z-uchwala-gminy,512944.html

[3] Pełny tekst komunikatu: https://www.gov.pl/web/kgpsp/komunikat-w-sprawie-ekwiwalentu-za-akcje-druhow-osp