Dwa projekty ochrony dzieci przed pornografią
W Polsce trwają prace nad dwoma projektami ustaw mających na celu ograniczenie dostępu dzieci do treści pornograficznych w Internecie. Pierwszy z nich to projekt rządowy, opracowany przez Ministerstwo Cyfryzacji. Drugi to obywatelski projekt „Stop Narkotykowi Pornografii”, przygotowany przez Instytut Ordo Iuris, który zyskał poparcie 212 tysięcy obywateli.
Potrzeba wprowadzenia takich regulacji wynika m.in. z alarmujących danych zawartych w raporcie „Internet dzieci”. Z badań wynika, że wśród dziesięciu najczęściej odwiedzanych stron przez dzieci w wieku 7-14 lat znajduje się serwis pornograficzny, który w grudniu odwiedziło aż co trzecie dziecko w tej grupie wiekowej.
Problem pogłębia także brak skutecznej kontroli rodzicielskiej. Jak pokazują badania NASK „Nastolatki 3.0″, ponad połowa nastolatków (53,7 proc.) nie ma żadnych zasad dotyczących korzystania z Internetu, a 30 proc. uważa, że nadzór ze strony rodziców jest nieskuteczny. Nawet jeśli rodzice ograniczają dostęp do treści pornograficznych, dzieci często poznają je za pośrednictwem rówieśników.
Rządowy projekt ustawy
Projekt ustawy o ochronie małoletnich przed dostępem do treści nieodpowiednich w Internecie, opracowany przez Ministerstwo Cyfryzacji, zakłada wprowadzenie obowiązku dla dostawców Internetu udostępniania bezpłatnego mechanizmu blokowania treści pornograficznych. Operatorzy będą musieli informować o tej opcji oraz raportować działania promujące jej stosowanie. Ten projekt Projekt tej ustawy został zgłoszony 20 lutego 2025 roku, obecnie jest on skierowany do konsultacji publicznych, a także przedstawiony do zaopiniowania odpowiednim organom.
Minister właściwy do spraw informatyzacji będzie nadzorować przestrzeganie przepisów i nakładać kary za ich łamanie. Planowane są także działania edukacyjne zwiększające świadomość zagrożeń. Projekt odpowiada na badania wskazujące, że dzieci mają coraz łatwiejszy dostęp do pornografii, a większość z nich nie korzysta z kontroli rodzicielskiej.
Projekt zyskał poparcie organizacji zajmujących się ochroną dzieci. „Jako organizacja, która od lat zajmuje się kwestią ochrony dzieci przed pornografią, pozytywnie oceniamy zmiany zmierzające do nałożenia obowiązku wdrożenia narzędzi weryfikacji wieku na dostawców treści pornograficznych” – mówi w rozmowie z „Rzeczpospolitą” Katarzyna Nowicka, rzeczniczka prasowa Stowarzyszenia Twoja Sprawa, które uczestniczyło w pracach grupy roboczej przygotowującej projekt.
Nie brakuje jednak krytycznych głosów. Prof. Dariusz Szostek z Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Śląskiego zwraca uwagę, że proponowane rozwiązania mogą być jedynie drogą na skróty. Podkreśla, że obecny system, oparty na oświadczeniu o pełnoletniości, przede wszystkim chroni dostawców treści pornograficznych, a nie dzieci i obywateli. „Jeśli 12- czy 14-latek będzie chciał to obejrzeć, to złoży takie oświadczenie. I firma jest „kryta”. Co do zasady zgadzam się, że powinniśmy zmienić tę sytuację, odwrócić paradygmat. Z drugiej strony mamy absolutnie prawo do prywatności, a w szczególności w tak drażliwym elemencie, jakim jest kwestia związana z dostępem do pornografii” – wskazuje prof. Dariusz Szostek w rozmowie z „Rzeczpospolitą”.
Obywatelski projekt „Stop Narkotykowi Pornografii”
Projekt obywatelski, zainicjowany przez Instytut Ordo Iuris jeszcze w 2024 r., ma na celu wprowadzenie skutecznych mechanizmów weryfikacji wieku użytkowników, aby uniemożliwić dzieciom dostęp do treści pornograficznych w Internecie. Zakłada on precyzyjną definicję „treści pornograficznych” opartą na Konwencji Rady Europy o cyberprzestępczości oraz obowiązek weryfikacji wieku użytkowników, a jego nieprzestrzeganie grozi blokadą stron przez dostawców Internetu. Pod projektem podpisało się aż 212 tysięcy polskich obywateli.
Jak zauważa „Dziennik Gazeta Prawna” w polskim prawodawstwie nie ma jednoznacznej definicji treści pornograficznych, choć pojęcie to pojawia się w wielu ustawach, m.in. w Kodeksie karnym czy ustawie o radiofonii i telewizji. Podobnie jest w aktach międzynarodowych. W uzasadnieniu projektu podkreślono konieczność doprecyzowania tego terminu. Zaproponowana definicja obejmuje wszelkie wizualne przedstawienia aktów seksualnych, w tym stosunku płciowego, masturbacji, zoofilii oraz sadystycznych i masochistycznych praktyk w kontekście seksualnym.
Portal Prawo.pl informuje, że projekt Ordo Iuris został poddany analizie przez Biuro Ekspertyz i Oceny Skutków Regulacji Kancelarii Sejmu. W opinii ekspertów wskazano, że może on być z tzw. dyrektywą o handlu elektronicznym, ponieważ nie przewiduje podstawy prawnej wymaganej do wdrożenia proponowanych w nim ograniczeń dotyczących świadczenia usług drogą elektroniczną. Podobne wątpliwości wyraża radca prawny Martyna Popiołek-Dębska, która zwraca uwagę na ograniczenia wynikające z dyrektywy o handlu elektronicznym. Zgodnie z jej przepisami państwa członkowskie nie mogą jednostronnie nakładać restrykcji na dostawców usług społeczeństwa informacyjnego, w tym strony internetowe z treściami dla dorosłych, jeśli pochodzą one z innych krajów UE.
„Także w mojej ocenie projekt ustawy, wprowadzając istotne ograniczenia dla dostawców stron internetowych z treściami pornograficznymi, bez zastosowania opisanej procedury wymaganej przez przepisy ww. dyrektywy, narusza unijną zasadę swobody świadczenia usług” – wskazuje w rozmowie z Prawo.pl Martyna Popiołek-Dębska.
Na stronie Ordoiuris.pl Instytut zachęca do wzięcia udziału w konsultacjach publicznych projektu rządowego, które potrwają do środy 26 marca włącznie. W ich trakcie, a także w ciągu dwóch kolejnych tygodni, Instytut Ordo Iuris oraz inne organizacje związane z inicjatywą „Stop Narkotykowi Pornografii” przedstawią swoje stanowiska. Zamierzają zwrócić uwagę na niedociągnięcia projektu i zaapelować do rządu, aby skupił się na skutecznej walce z jasno określonymi treściami pornograficznymi, zamiast wprowadzać szeroką i nieprecyzyjną kategorię „treści szkodliwych”.
Porównanie obu projektów
Zarówno projekt obywatelski, jak i rządowy, koncentrują się na ochronie nieletnich przed szkodliwymi treściami online, jednak różnią się w kluczowych aspektach, takich jak definicje, zakres regulacji oraz mechanizmy egzekwowania prawa.
W projekcie rządowym celowo zrezygnowano z precyzyjnej definicji pornografii, opierając się na bogatym dorobku orzecznictwa sądowego. Wiceszef resortu podkreślił, że zarówno organy ścigania, jak i zaawansowane algorytmy sztucznej inteligencji, skutecznie identyfikują tego typu materiały.
Kluczową różnicą jest podejście do weryfikacji wieku użytkowników. Jak podaje „TVP Info” projekt obywatelski powierza ministrowi ds. informatyzacji, w porozumieniu z prezesem UKE, ustalenie standardów dla efektywnych systemów weryfikacji. Z kolei projekt rządowy odrzuca prostą deklarację wieku jako niewystarczającą, proponując bardziej rygorystyczne metody, takie jak weryfikacja poprzez bankowość elektroniczną, karty kredytowe lub cyfrowe portfele tożsamości.
Kolejną istotną rozbieżnością są mechanizmy sankcji. Projekt obywatelski wprowadza automatyczne i nieuchronne konsekwencje dla stron, które nie wdrożyły systemów weryfikacji wieku – są one umieszczane w rejestrze blokowanych przez dostawców Internetu i usług płatniczych. W przypadku serwisów zagranicznych przewidziano jedynie umieszczenie w rejestrze, bez bezpośredniej egzekucji. Projekt rządowy stawia na nadzór UKE, który może nakładać kary na podmioty naruszające przepisy. NASK będzie prowadzić rejestr stron do zablokowania, a dostawcy Internetu będą zobowiązani do ich blokowania.
Podsumowanie
Zarówno projekt rządowy, jak i obywatelski dążą do ograniczenia dostępu małoletnim do treści pornograficznych w Internecie, jednak różnią się w podejściach. Kluczowym wyzwaniem pozostaje znalezienie równowagi między skutecznością regulacji a ochroną prywatności i swobody dostępu do treści.
Fot.: rawpixels.com
