Jak złoto chroni przed inflacją?

Często słyszymy, że złoto to świetny sposób na ochronę majątku przed inflacją. Jednak jak dokładnie to działa? Jak to się dzieje, że kawałek błyszczącego metalu pomaga chronić wartość pieniądza?

Spis treści:

• Inflacja – co to właściwie jest?
• Jakie są przyczyny inflacji?
• Złoto a inflacja – dlaczego to działa?
• Dlaczego złoto zachowuje wartość w czasie?
• Podsumowanie

Inflacja – co to właściwie jest?

Inflacja jest procesem wzrostu ogólnego poziomu cen w gospodarce. Patrząc na to od drugiej strony – jest procesem spadku siły nabywczej pieniądza – za tę samą kwotę możemy kupić coraz mniej dóbr.

Wskaźnik ten podawany jest najczęściej w dwóch formach: inflacji konsumenckiej (zwanej także CPI) oraz inflacji bazowej, która nie uwzględnia towarów o dużej zmienności cen np. żywności czy energii elektrycznej.

Gdy inflacja rośnie, rosną ceny dóbr. Co jednak dzieje się, gdy inflacja spada? Otóż ceny również rosną, ale spada tempo ich wzrostu. Gdy ceny dóbr spadają, mówimy o deflacji, a więc inflacji ujemnej.

W rozwijającej się gospodarce wzrost cen powinien być utrzymywany na pewnym poziomie – najczęściej ok. 2-3 proc. w skali roku. I takie właśnie cele inflacyjne stawiają sobie banki centralne. Celem inflacyjnym Narodowego Banku Polskiego jest 2,5 proc. z możliwością odchylenia o 1 punkt procentowy w górę lub w dół (a więc 1,5-3,5 proc.).

Jakie są przyczyny inflacji?

Przyczyn inflacji może być wiele i tak naprawdę najczęściej jest ona skutkiem występowania więcej niż jednego czynnika.

Wśród najczęstszych przyczyn inflacji wymienić należy nadmierną podaż pieniądza (dodruk lub bezpośrednie transfery tzw. helicopter money (ang. Pieniądze z helikoptera) – rozwiązania takie stosowane były w wielu krajach w czasie pandemii COVID-19), nagły i niespodziewany wzrost kosztów produkcyjnych czy wzrost popytu w gospodarce.

Inflację można również importować np. na wzrost energii elektrycznej może wpłynąć wzrost cen importowanych surowców energetycznych – ropy czy węgla.

Złoto a inflacja – dlaczego to działa?

Aby wyjaśnić ten mechanizm, należy doprecyzować pewną kwestię metodologiczną: mówiąc o ochronie przed inflacją, wiele osób robi proste zestawienie np. inflacja wynosi 10 proc., oprocentowanie lokaty bankowej wynosi 6 proc., a więc lokata bankowa przegrywa z inflacją.

Jest to bardzo duże uproszczenie sprawy, ponieważ inflacja 10 proc. oznacza, że obecne ceny są o 10 proc. wyższe względem tych sprzed roku, zaś oprocentowanie lokaty dotyczy przyszłości, w której przecież stopa inflacji może ulec zmianie.

Jeszcze trudniej zestawić w tej metodologii złoto z inflacją, ponieważ w odróżnieniu od lokaty bankowej, którą zakładamy na określony czas, złoto bardzo często kupuje się w sposób regularny, w pewnych odstępach czasowych.

Złoto jest również lokatą długoterminową. Jego cena w perspektywie krótkiego czasu może ulegać wahaniu i bez trudu możemy odnaleźć moment, w którym jego sprzedaż będzie mniej korzystna. Jednak w odróżnieniu od lokaty czy obligacji, które trwają określony czas np. trzy miesiące, rok czy trzy lata, moment sprzedaży złota jest całkowicie dowolny.

Ochronę wartości nabywczej pieniądza w długim terminie świetnie ilustruje przykład z Fordem, który odnosi się do okresu 100 lat. W 1923 roku Ford T kosztował 319 USD, co odpowiadało cenie 16 uncji złota. W 2023 roku dobrej klasy samochód marki Ford kosztuje 30 000 USD, jednak w dalszym ciągu jest to ok. 16 uncji złota.

Jednak mało kto żyje 100 lat, więc przykład ten ma wartość jedynie teoretyczną.

W okresie od 1995 do 2021 roku, za średnie wynagrodzenie brutto (wg. ZUS) można było kupić 1 uncję złota. W niektórych momentach była to mniejsza ilość – 0,9-0,8 uncji, w najgorszych momentach nawet 0,6 (złoto drożało szybciej niż rosły pensje). W niektórych momentach było to jednak więcej, nawet do 1,9 sztabki za pensję w latach 2001-2002 (złoto drożało wolniej niż wzrastały pensje).

Jednak nigdy nie było tak, że za średnie wynagrodzenie brutto dałoby się kupić 4, 5 czy 6 uncji złota. Gdybyśmy w 1995 roku zaoszczędzili równowartość trzech pensji i kupili za nie 3 uncje złota, sprzedając te sztabki dziś, również posiadalibyśmy równowartość trzech pensji.

Złoto przechowuje wartość pieniądza i chroni ją w długiej perspektywie. Nie należy jednak traktować tego z dokładnością co do złotówki, ponieważ zarówno na inflację, przeciętne wynagrodzenia, jak i na cenę złota w złotówkach i w dolarach amerykańskich wpływa cały szereg czynników.

Dlaczego złoto zachowuje wartość w czasie?

• Złoto jest surowcem naturalnym o szerokim zastosowaniu

Złoto jest ludziom potrzebne z uwagi na swoje właściwości fizyczne i chemiczne. Ponad połowa jego rocznej produkcji wykorzystywana jest przez branżę biżuteryjną, jedna czwarta to inwestycje, a jedna czwarta to zakupy banków centralnych i przemysł.

Wydobycie złota i dostarczenie go do odbiorców, jest procesem wiążącym się z pewnymi kosztami – otwarcie kopalni, zakup i eksploatacja maszyn, energia, praca ludzi – wszystko to kosztuje, a koszty te wzrastają wraz z inflacją, a więc zawierają w sobie inflację. Wzrastają również wraz z postępującą eksploatacją złoża – im głębiej leży złoto do wydobycia, tym większy jest nakład pracy przy jego wydobyciu.

Aby kopalnie mogły dostarczyć na rynek tyle złota, ile rynek potrzebuje (równowaga pomiędzy popytem a podażą), cena złota musi kompensować rosnące koszty wydobycia. W przeciwnym razie podaż zacznie maleć, nie będzie ona równoważyła popytu, a cena pójdzie w górę.

• Złoto to przeciwwaga dla pieniądza fiducjarnego

Przez tysiące lat złoto było pieniądzem w bardzo dosłownym rozumieniu tego słowa – to właśnie ze złota wytwarzano monety. Później było tym, co dawało wartość pieniądzom (banknot odpowiadał sztabce złota spoczywającej w banku).

Od 1971 roku pomiędzy złotem i pieniądzem nie ma żadnego połączenia. Banki centralne mogą drukować pieniądze nie posiadając złota na jego pokrycie, a zwiększona podaż pieniądza powoduje spadek jego wartości – również względem złota.

Co ciekawe, banki centralne w kupują złoto (chociażby NBP), które wchodzi w skład rezerw walutowych. Nie jest ono jednak w żaden sposób powiązane z gotówką, którą obywatele posługują się na co dzień.

Tutaj warto odnieść się do prawa Kopernika-Greshama, które mówi: jeśli jednocześnie istnieją dwa rodzaje pieniądza, pod względem prawnym równowartościowe, ale jeden z nich jest postrzegany jako lepszy, ten „lepszy” będzie gromadzony, a w obiegu pozostanie ten „gorszy”

• Pieniądz fiducjarny można dodrukować, złota nie

Po 1971 roku, kiedy całkowicie zerwano nić łączącą złoto z dolarem amerykańskim, zwiększenie ilości gotówki jest kwestią tylko i wyłącznie decyzji, a wartość pieniądza oparta jest na obietnicy, że bank centralny zrobi wszystko, by tę wartość zachować. A z tym różnie bywa. Kraje takie jak Zimbabwe czy Wenezuela dość boleśnie się o tym przekonały.

• Realnie ujemne stopy procentowe

Gdy inflacja zaczyna wymykać się spod kontroli i przekracza poziom stóp procentowych, oprocentowanie lokat czy obligacji staje się ujemne – przynoszą one stratę. W związku z tym rośnie zainteresowanie innymi formami przechowywania majątku np. złotem. A wraz ze wzrostem popytu na złoto, rośnie jego cena.

Podsumowanie

Ochrona wartości nabywczej pieniądza przed inflacją przez złoto jest faktem, choć trudno ją porównać i zestawić w tabeli z lokatą bankową czy obligacjami indeksowanymi inflacją. Zresztą takie zestawienie również jest mocno teoretyczne, ponieważ porównujemy przeszłą inflację z przyszłą stopą zwrotu.

Pod uwagę należy jeszcze brać również inne aspekty np. na jak długi okres czasu „zamrażamy” pieniądze? I czy jeśli będziemy potrzebowali gotówkę, możemy tak po prostu wyjść z lokaty lub obligacji bez konsekwencji? Złoto poza wcześniej wspomnianymi zaletami ofertuje także dużą elastyczność – może zostać odsprzedane w dowolnym momencie. Jest także podzielne – mając majątek w wielu sztabkach o różnej wadze, nie musimy sprzedawać ich wszystkich, a jedynie część. Wszystko zależy od nas i naszych potrzeb.