Jak zmieniała się flaga

Biały orzeł na czerwonym tle, czerwono-biało-czerwone pasy przypominające współczesną flagę Austrii czy wreszcie biało-czerwona. Z okazji dzisiejszego Dnia Flagi Rzeczypospolitej Polskiej przypominamy dzieje barw narodowych.

Flaga państwowa to znak złożony z barw narodowych – dwa równoległe pasy równej długości, górny biały od herbowego Orła, dolny czerwony od barwy pola jego tarczy. Pojęcie flagi polskiej występuje dopiero od przełomu XIX/XX w. W dawnej Rzeczypospolitej używano chorągwi państwowej heraldycznej, czyli czerwonej z wizerunkiem Orła Białego. Barwy biało-czerwone pojawiały się sporadycznie, jako znak nieoficjalny, w II połowie XVIII w. oraz w czasach Księstwa Warszawskiego z tym, że upinane były w kolistą kokardę, noszoną jako znak w Wojsku Polskim na nakryciach głowy. Oficjalnie taką kokardę biało-czerwoną utworzoną od bieli Orła i Pogoni litewskiej oraz czerwieni ich pól, wprowadził jako barwy narodowe Sejm powstańczy w 1831 r. Państwo polskie ma zatem jedne z najstarszych w świecie zdefiniowane barwy narodowe. Flagę biało-czerwoną oraz drugą, z herbem państwowym na białym pasie, przeznaczoną wyłącznie dla przedstawicielstw dyplomatycznych państwa i jako handlową banderę morską, wprowadził Sejm Ustawodawczy w 1919 r.

Obecny kształt oraz barwy flagi państwowej Rzeczypospolitej Polskiej określa ustawa z dnia 31 stycznia 1980 roku (z kilkoma nowelizacjami). Są to dwa równe prostokąty o biało-czerwonych barwach, które odwzorowują kolory godła polskiego, obowiązującego od XIII wieku, kiedy to panująca dynastia Piastów, wizerunek orła białego uznała za oficjalny symbol państwa. Znak w herbie lub godle jest ważniejszą jego częścią, dlatego biały jest na górze, czerwony na dole.

Od średniowiecza wygląd flagi znacznie się zmienił, jednak biało-czerwone barwy pozostały w zasadzie bez zmian.
Początkowo polską barwą był karmazyn – symbol bogactwa i dostojeństwa – uzyskiwany z wyjątkowo drogiej koszenili (barwnika robionego z larw czerwca). W związku z tym na chorągiew w barwach Królestwa, mogła sobie pozwolić jedynie zamożna szlachta oraz państwowi dostojnicy. Kiedy używanie chorągwi i sztandarów stawało się coraz bardziej popularne w czasie wojen i bitew, barwa ta naturalnie przeszła w tańszy czerwony odcień.
Pierwsze chorągwie i sztandary Polski (tak jak podczas Bitwy pod Grunwaldem) były koloru czerwonego z wyszytym białym orłem.
Sztandar Rzeczypospolitej Obojga Narodów przedstawiał tarczę herbową z białym orłem i litewską Pogonią. Herb ten był umieszczony na tle składającym się z trzech poziomych pasów: czerwonego, białego i czerwonego, na górze i na dole pas czerwony, a w środku biały. Często umieszczano na nim Herb Rzeczypospolitej Obojga Narodów – czterodzielną czerwoną tarczę herbową, na której przemiennie znajduje się Biały Orzeł i biała Litewska Pogoń.
W XVIII wieku, kiedy zaczęła kształtować się idea państwa narodowego, flaga jako symbol państwa i narodu, stała się ważnym elementem poczucia tożsamości narodowej. Używanie flagi przez wszystkich obywateli ma także związek z demokratyzacją świata. Jako symbol narodu zaczęła występować po rewolucji francuskiej oraz amerykańskiej wojnie o niepodległość. Na przełomie XVIII i XIX wieku toczył się spór o wizerunek polskiej flagi, którego efektem była pierwsza regulacja prawna. Ścierali się zwolennicy białej flagi (spuścizny po Auguście II Mocnym) i zwolennicy flagi biało-czerwono-szafirowej (były to barwy konfederacji barskiej). Ostatecznie pierwsza regulacja prawna dotycząca flagi została przyjęta 7 lutego 1831 roku w uchwale Sejmu Królestwa Polskiego.
1 sierpnia 1919 roku, po odzyskaniu niepodległości Sejm Ustawodawczy przyjął, że kolorami flagi będzie biało-czerwony, ale ustalił także, że będą to dwa podłużne równoległe pasy – na górze biały, a na dole czerwony. Nie ustalono jednak odcienia czerwieni.
W 1921 roku Ministerstwo Spraw Wojskowych wydało broszurę “Godło i barwy Rzeczypospolitej Polskiej”, w której czerwień była karmazynowa. Sześć lat później Prezydent Rzeczypospolitej wydał rozporządzenie, w którym karmazyn został zmieniony na cynober.
Po wojnie w roku 1955 władze Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej przyjęły Dekret, w którym flaga państwowa ma kolor biały i czerwony, z czego biały znajduje się na górze, a czerwony na dole, gdzie czerwony jest odcieniem cynobru. Dekret obowiązywał do roku 1980, w którym Sejm przyjął ustawę określającą wygląd flagi – znowu zmieniono odcień czerwieni, tym razem dokładnie opisany w przestrzeni Cieluv (model przestrzeni barw, którego zadaniem jest zlinearyzowanie percepcji różnic w widzeniu kolorów przez oko ludzkie). Ustawa określiła także sposób umiejscowienia flagi w układzie pionowym (kolor biały umieszcza się zawsze po lewej stronie).
W Polsce istnieje także inny wariant flagi państwowej – biało-czerwone pasy z godłem Polski umiejscowionym na białym pasie. Tej flagi jednak mogą używać wyłącznie placówki dyplomatyczne poza granicami naszego kraju, lotniska cywilne, kapitanaty i bosmanaty w portach oraz jednostki pływające jako banderę RP, ponieważ flagą biało-czerwoną oznacza się na wodzie jednostki pilotujące.
W 2004 roku ustanowiono 2 maja Dniem Flagi Rzeczypospolitej Polskiej. Wybór tego dnia wydaje się dość naturalny. Po pierwsze symbolika – w PRL 2 maja był dniem, kiedy władze zmuszały Naród do zdejmowania flag po Święcie Pracy, tak aby nie zostały na Święto Konstytucji 3 Maja – nieuznawane przez nie. Po drugie tego dnia obchodzone jest święto Polonii i Polaków poza granicami kraju.

Warto też wiedzieć dlaczego polska flaga ma właśnie taki, a nie inny układ oraz co symbolizują poszczególne kolory. Barwy odzwierciedlają godło narodowe – pas biały jest odzwierciedleniem orła, zaś czerwony tarczy herbowej. Biel symbolizuje wodę, czystość i nieskazitelność, a czerwień – ogień, krew, odwagę i waleczność.

https://niepodlegla.gov.pl/aktualnosci/flaga-godlo-hymn-jak-dbac-o-symbole-narodowe/

Źródło: Urząd Miasta Kalisza