Szanse i pomysły dla Kaliskiej Kolei Wąskotorowej?

Kaliska Kolej Dojazdowa (KKD) to sieć kolei wąskotorowej, wybudowana w latach 1914–1917. Rok później, w 1918 przejęta przez powiat kaliski, została przekazana Polskim Kolejom Państwowym. Obecnie w sezonie letnim działa jedynie jej fragment, kursujący od Zbierska do Petryk, jednak planowana jest dalsza rozbudowa infrastruktury kolei.

Na początku KKD była relacją łączącą Opatówek, Russów i Turek z Kaliszem – do 1948 roku była kolejką powiatową dwóch połączonych powiatów tureckiego i kaliskiego. W roku 1913 zarząd Towarzystwa Akcyjnego Cukrowni i Rafinerii w Zbiersku ogłosił budowę kolei podjazdowej z Opatówka do Zbierska. Pracę nad tym odcinkiem rozpoczęły się w 1914 roku w okolicy miejscowości Rożdżały. W tym czasie powstało jej odgałęzienie do Russowa. W kolejnych latach powiększono odcinek trasy o relację Borków Stary – Kalisz. Ruch pasażerski kolejki wąskotorowej został wdrożony w 1918 roku. Wtedy też w okresie międzywojennym kolej funkcjonowała pod nazwą Kalisko-Turecka Kolej Powiatowa jako wspólna własność obu tych powiatów. Na początku II wojny światowej kolej znalazła się pod zarządem niemieckim. Mimo wzmożonej i intensywnej eksploatacji przetrwała jednak czasy okupacji i w roku 1945 został ponownie uruchomiony jej regularny rozkład. Polskie Koleje Państwowe przejęły kolej w latach 50. Nastąpiło wtedy przemianowanie Kaliskiej Kolei Wąskotorowej na Kaliską Kolej Dojazdową. W połowie XX wieku torami kolei wąskotorowej były przewożone wagony-transportery, które dostarczały materiały do budowy kompleksu górniczo-energetycznego. Po uruchomieniu elektrowni Adamów, wagonami towarowymi transportowany był mazut.

Do lat 90. prowadzono trasy pasażerskie na liniach Opatówek – Żelazków, Zbiersk – Turek oraz Kalisz – Zbiersk. Niedługo później odcinek Borków Stary – Kalisz został rozebrany, natomiast z usług kolei zrezygnowała też Cukrownia Zbiersk. Kolej działała w strukturach PKP do 2001 roku, natomiast w 2002 została ponownie przejęta przez powiat kaliski. Wznowiono w tym roku ruch pociągów, początkowo turystyczny, a później również towarowy. Ówczesnym operatorem zostało  Stowarzyszenie Kolejowych Przewozów Lokalnych (SKPL). Obecnie operatorem wąskotorówki jest SKPL Infrastruktura i Linie Kolejowe Sp.zo.o. która wywodzi się z SKPL. Od 2014 roku w okresie letnim uruchamiane są regularnie przewozy turystycznie na odcinku Zbiersk – Petryki. Co ciekawe, w czasie jednego weekendu przez wagony kolei przechodzi średnio 300-500 osób.

Przez ostatnie lata trwają prace nad przedłużeniem kursu kolejki i odtworzeniem linii do Opatówka. Niestety obecnie odcinek za Petrykami – od miejscowości Złotniki aż do Opatówka wymaga dodatkowych prac remontowych, a co za tym idzie jest używany tylko do pociągów na zamówienie. Obecnie odcinek od Złotnik do Żelazkowa jest rewitalizowany wspólnymi siłami Powiatu Kaliskiego i SKPL. Ponadto w 2019 roku powstała grupa nieformalna Kaliska Kolej Wąskotorowa – Wolontariat zrzesza grupy ochotników przy KKD wspiera działania przy remoncie infrastruktury kolei. Po pracach technicznych na torach kolejka na będzie kursować do Złotnik, a później, aż do Opatówka. Na torach wiele miejsc wymaga jednak odkrzaczenia i wyeliminowania gęstej roślinności porastającej linię kolei. 

Pozostając w temacie prac porządkowych, niedawno mieszkańcy Zbierska i okolic zorganizowali akcję sprzątania śmieci w okolicy kolei wąskotorowej. Społecznicy miejscowości troszcza się o środowisko wokół popularnej atrakcji turystycznej ich regionu i jak sami mówią – dbają, by odwiedzający turyści podziwiali piękne widoki a nie sterty śmieci. Jak co roku wiosną, przed rozpoczęciem sezonu, lokalna społeczność zadbała o wizerunek terenu pozbywając się plastikowych butelek, papierów i szkła.

Dobrą wiadomością dla Kaliskiej Kolei Dojazdowej jest również przyznane w ostatnim czasie dofinansowanie ze środków Samorządu Województwa Wielkopolskiego. “Kaliska kolej wąskotorowa szansą promocji dziedzictwa historycznego regionu” to projekt złożony przez Stowarzyszenie Ludzi Dobrej Woli Ziemi Kaliskiej, na którego realizację przyznano dotację w wysokości 34 992 zł. Z pozyskanych funduszy zostaną wykonane , perony i ich oznaczenia, miejsce postoju z wiatą i ławkami na stacji kolei wąskotorowej w Zbiersku-Cukrowni i Petrykach oraz tablice informacyjne w Żelazkowie, Petrykach, Złotnikach i Zbiersku, dotyczące działalności kolei i atrakcji turystycznych znajdujących się w okolicach danej stacji. Ponadto powstały również plany połączenia przejazdowej części kolejki wąskotorowej ze ścieżką rowerową. Takie założenie miałoby na przykład łączyć tory kolejki w miejscowości Złotniki Wielkie z fragmentem Szlaku Kościołów Drewnianych Ziemi Kaliskiej i odbiegać w stronę Kościelca, gdzie znajduje się zabytkowa, drewniana świątynia.

“Po utworzeniu peronów, będziemy mieć nową propozycję turystyczną dla rowerzystów odwiedzających Szlak Kościołów Drewnianych Ziemi Kaliskiej. Będą oni mogli wsiąść do kolejki wąskotorowej w Zbiersku wraz z rowerem zapakowanym na wagon towarowy, przejechać do Złotnik Wielkich kolejką, a następnie wsiąść na rower i odwiedzić kościół w Kościelcu” – mówi Wioletta Przybylska, prezes Stowarzyszenia Ludzi Dobrej Woli.

Podobną koncepcję łączącą kolejkę turystyczną ze ścieżką rowerową przedstawił również radny Krzysztof Dziedzic w ramach propozycji projektu “Powiat Kaliski kolejce bliski, kolej na rower”. W swojej interpelacji na Sesji Rady Powiatu w lutym wspominał:

Wnoszę o rozważenie wykonania rewitalizacji kolei wąskotorowej przebiegającej przez gminę Opatówek, Żelazków, Stawiszyn oraz analizę realizacji ścieżki rowerowej, trasą dawnej, nieczynnej kolejki wąskotorowej “kolej na rower” z elementami małej architektury z pozycji taboru jak toalety, stoły, stojaki na rower oraz remont czynnych torów i pielęgnację zieleni otaczającej tory.

Ponadto, Krzysztof Dziedzic proponuje przyjąć praktykę powiatu Milickiego, który w ramach środków Unii Europejskiej RPO zrealizował taki projekt. Kiedyś po wąskim torze jeździły pociągi, teraz z atrakcyjnej trasy korzystają rowerzyści, ciesząc się walorami przyrody Parku Krajobrazowego w Dolinie Baryczy. Z tej inicjatywy powstał szlak rowerowy “trasą dawnej kolejki wąskotorowej Milicz – Sułów. Na Ziemi Milickiej kolejka wąskotorowa stała się mało dochodowa, dlatego w 2008 roku podjęto decyzję o budowie drogi rowerowej śladem kolejki, którą oddano w 2011 r.

Ścieżka rowerowa śladem dawnej kolei wąskotorowej w powiecie milickim.

Być może w niedalekiej przyszłości Kaliska Kolej Wąskotorowa również doczeka się rewitalizacji i rozwoju w postaci połączonego szlaku rowerowego z trasą kolei. “Kaliska wąskotorówka” to ważny element historyczny i turystyczny dla okolicznych mieszkańców, dlatego z niecierpliwością wyczekujemy efektów realizowanego projektu, który miejmy nadzieję, będzie początkiem tworzenia infrastruktury turystycznej w sąsiedztwie kolejki wąskotorowej i atrakcją przyciągającą odwiedzających powiat kaliski jak i okolice.

Źródła i zdjęcia:
Wikipedia
Facebook Kaliska Kolej Dojazdowa – Wolontariat
Powiat Kalisz