Kaliska „perełka” na Światowy Dzień Architektury
Czy znajdziemy w Kaliszu architekturę, którą określić można by mianem “światowej” – czyli porównywalnej z realizacjami wybitnymi na skalę międzynarodową? Okazuje się, że tak i w związku z dzisiejszym światowym dniem architektury warto przypomnieć, jaką – znaną na całym świecie! – “perełkę” architektoniczną mamy w Kaliszu. Jest to Sanktuarium Miłosierdzia Bożego.
Kościół ten, zaprojektowany w 1958 roku przez Andrzeja Fajansa i Jerzego Kuźmienkę znacznie wyprzedził swoją epokę. Nigdy wcześniej na świecie nie zastosowano jednopowłokowej powierzchni o kształcie paraboloidy hiperbolicznej w tak dużej skali, a konstrukcję tę trzeba było jeszcze – w tamtych czasach ręcznie – policzyć. Odpowiadał za to zresztą Wacław Zalewski, późniejszy profesor na Massachusetts Institute of Technology. Kościół wznoszono długo, przy użyciu prymitywnych, drewnianych szalunków, bez wykwalifikowanych wykonawców. Finalnie obiekt został wybudowany, w latach 80. konsekrowany i doczekał się wielu nagród i wyróżnień, m.in. w ramach Przeglądu Architektury Warszawskiej.
Te kilka słów o kościele wystarczy, bo poczytać o nim można znacznie więcej w innych ciekawych źródłach. Artykuł ten pokazać ma bowiem coś zgoła innego: jak bardzo nasz “Biały Batman” – w Kaliszu traktowany jak chleb powszedni – doceniany jest w Polsce i na świecie, jak wielki zachwyt potrafi wywoływać.
Zacznijmy od polskich mediów. Kaliska świątynia pojawia się np. w zestawieniu portalu Bryla.pl o tytule “Najbardziej intrygujące polskie kościoły wybudowane po 1945 roku”, gdzie nazwana została “chyba najbardziej imponującą bryłą kościoła w prezentowanym przez nas zestawieniu”. Poświęcone zostało jej także opracowanie w drukowanej wersji miesięcznika “Architektura Murator”. “Obiekt nie ustępował znanym, światowym realizacjom lat 50. i 60. – Oscara Niemeyera, Felixa Candeli, Eduarda Torroja i innych. Jednak żaden z nich nie wpadł na takie rozwiązanie.” – pisze dla magazynu Maciej Czarnecki. Sanktuarium doceniane jest także na różnorodnych portalach czy blogach internetowych prowadzonych przez specjalistów z innych dziedzin. “Kościół imponuje nie tylko nadzwyczajną formą architektoniczną, ale także oryginalną cienkościenną konstrukcją – każdy, kto ma trochę wiedzy o cienkościennych konstrukcjach samolotów musi docenić mistrzostwo projektantów tego obiektu wykonanego z betonu.” – dowiadujemy się od Andrzeja Mroczka, autora książek poświęconych m.in. fotografowaniu.
Kościół Miłosierdzia Bożego znany jest jednak nie tylko w Polsce, ale również zagranicą. O tym, że kaliska świątynia pojawiła się na stronie głównej BBC pisano już rok temu, nie jest to jednak jedyny przypadek docenienia go w ogólnoświatowych mediach. Pojawił się on bowiem także na najpopularniejszym chyba portalu architektonicznym na świecie, czyli Archdaily.com (dziennie czytanym przez ok 500 tys. osób; w 2016 roku notował nawet 160 milionów odwiedzin miesięcznie). Pisano o nim również na poświęconym architekturze i dizajnowi, znanym portalu Deezeen. Stało się tak za sprawą autorów publikacji, która wypromowała kaliskie sanktuarium – autorów głośnej w środowisku architektonicznym publikacji “Architektura VII dnia”, poświęconej świątyniom zbudowanym w Polsce w czasach PRL. W skład obszernego opracowania weszło aż 3781 kościołów. Dla zagranicznych mediów jeden z autorów książki, Igor Snopek, z owego wielkiego worka wybrał 6 najbardziej interesujących i w tym zaszczytnym gronie znalazł się obiekt z naszego miasta.
O kościele Miłosierdzia Bożego napisano także na ramach Architectural Digest, amerykańskiego magazynu założonego w roku 1920 i wydawanego m.in. we Włoszech, Francji czy Hiszpanii, ale też w Chinach, Indiach czy Meksyku. Tutaj nasza kaliska perełka znalazła się za sprawą uwzględnienia jej w albumie urodzonego w Szwajcarii fotografa Nicolasa Grosspierre’a. Kaliski kościół znalazł się w jego albumie zatytułowanym “Modern Forms. A Subjective Atlas of 20th-century Architecture”, razem z obiektami pochodzącymi nie tylko z Europy, ale i z Bliskiego Wschodu czy Ameryki Północnej.
Co ciekawe, podczas poszukiwań materiałów do artykułu natknęłam się na tekst o nazwie “Światowa architektura w Kaliszu”, opisującym właśnie Sanktuarium Miłosierdzia Bożego. Potwierdza to tym bardziej jakość kaliskiego dzieła, jak widać uznawaną przez większą ilość osób za na tyle wysoką, że porównywać ją można z realizacjami mistrzowskimi, pionierskimi na skalę całego globu. “Jest w Kaliszu niesamowita budowla. Jej widok z okien pociągu i dalekiej szosy pozostawia przybyszy w zadziwieniu. Może to kosmodrom, może wyrzutnia rakietowa?” – pisze Wojciech Hildebrandt dla kulturaupodstaw.pl. “Zaparło mi dech.” – wspomina też potem i zestawia obiekt z realizacjami Jørna Utzona, Le Corbusiera czy – tak jak też inni już wcześniej – Félixa Candeli i Oscara Niemeyera. “Takie porównania to wielki komplement dla kaliskiego kościoła.” Na koniec Wojciech Hildebrandt dodaje: “to najpiękniejszy polski kościół całego powojnia”.
Jak widać, mamy w Kaliszu dzieła zachwycające zarówno Polaków, jak i osoby z dalekich części świata, zarówno specjalistów, jak i laików. Warto, byśmy my, kaliszanie, również doceniali potencjał “perełek”, które leżą na naszym podwórku. Bądźmy z nich dumni! Codziennie, nie tylko 1 lipca, w Światowy Dzień Architektury.
Podziękowania dla fotograf Dominiki Śliwińskiej, której udało się uchwycić brutalistyczne piękno kaliskiego kościoła.
