Komunikacja pod ziemią. Metro w Kaliszu?

Metro – system transportu w dużych miastach w postaci kolei elektrycznej, zwykle podziemnej. Taką definicję metra przeczytamy w słowniku języka polskiego. W Polsce jedyny system metra funkcjonuje w Warszawie, inne miasta, mimo planów, nie podejmują się tej kosztownej inwestycji. Kosztownej, bo koszt budowy kilku stacji wraz z tunelem może osiągnąć nawet kilka miliardów złotych. Warszawa ma metro, Kraków przymierzał się do jego budowy. Jak wyglądają koszty oraz finansowanie takiej inwestycji i czy Kalisz stać byłoby na nią?

783 km linii oraz 232 stacje. Tak wygląda największy obecnie system metra na świecie. Znajduje się on w Pekinie, stolicy Chin. Jego budowę rozpoczęto stosunkowo późno – porównując to do systemów metra w Londynie czy Nowym Jorku, system ten jest młody – powstał dopiero w 1971 roku, ostatnie rozszerzenie miało miejsce natomiast w 2014 roku. Wcześniej wspomniany Londyn może pochwalić się natomiast najstarszym systemem metra – pierwsze pociągi pojechały jeszcze w XIX wieku, w 1890 roku. W stolicy Wielkiej Brytanii funkcjonują 402 km linii oraz 270 stacji. Jedyny w Polsce system metra, funkcjonujący w Warszawie, to obecnie 42 km linii i łącznie 39 stacji – 23 km linii i 21 stacji dla linii M1 oraz 19 km linii 18 stacji dla linii M2.

Historia nadal jedynego metra w Polsce

Pomysły na metro w Warszawie narodziły się jeszcze w czasach zaborów, kiedy to obecna stolica Polski znajdowała się pod zabiorem rosyjskim – pierwsze plany pojawiły się w 1903 roku. Ich rozkwit nastąpił kilka lat później – po odzyskaniu przez Polskę niepodległości. Do realizacji metra przystępowano kolejno w latach 1925, 1938, 1948, 1950 i 1974.

Ostatecznie budowę metra, które dziś stanowi jeden z najważniejszych środków transportu publicznego w stolicy, rozpoczęto na początku lat 80. XX wieku. Dnia 25 stycznia 1982 roku premier Wojciech Jaruzelski zapowiedział w Sejmie powstanie metra. W lutym tego samego roku powołano pełnomocnika rządu ds. metra, którym został Jerzy Majewski. Także w tej kwestii rząd Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej współpracował z władzami Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich – 7 czerwca 1982 roku podpisano umowę na dostarczenie do Warszawy 90 darmowych wagonów. 25 października 1982 roku powstał Społeczny Komitet Budowy Metra, który zaakceptował założenia techniczno-ekonomiczne budowy oraz położenie 23 stacji. Pod koniec 1982 roku, 23 grudnia, uchwałą nr 266/82 rząd podjął decyzję o budowie I linii metra w Warszawie. Pierwszą łopatę na budowie wbito 15 kwietnia 1983 roku na Ursynowie. W roku 1990 ze Związku Radzieckiego przyjechały wagony serii 81, cztery lata później zakupiono 32 wagony. Umożliwiło to prowadzenie obsługi liniowej pierwszego odcinka I linii metra, którą uruchomiono 7 kwietnia 1995 roku.

Na 4 miliardy złotych oszacowano wydatki związane z budową I linii metra. Nie jest to jednak precyzyjna kwota – metro budowano na przełomie zmian ustrojowych i gospodarczych – część wydatków została poniesiona jeszcze w starym ustroju. Przypomnijmy, że I linia warszawskiego metra składa się z 23 kilometrów trasy oraz 21 stacji. Co do statystyk, to w 2015 roku dzienna liczba pasażerów wyniosła 673 tysiące, natomiast roczna – 171,26 milionów.

W 2006 roku ustalony został przebieg kolejnej nitki warszawskiego metra – linia M2 miała wynieść 19 km i składać się z 21 stacji. W 2009 roku rozstrzygnięto przetarg na jej budowę. Budowę odcinaka centralnego, składający się z 6 kilometrów linii oraz 7 stacji, zakończono 30 września 2014 roku, otwarcie linii nastąpiło ponad pół roku później – 8 marca 2015 pierwsi pasażerowie przejechali się II linią. Sam tylko ten fragment pochłonął 4,17 mld złotych, wraz z zakupem potrzebnego taboru wyniósł on niecałe 6 mld złotych – 5,98 mld złotych. Obecnie na tę linię składa się 19 km torów oraz 18 czynnych stacji, w tym trzy otwarte nieco ponad miesiąc temu – 28 września 2022 roku podziemna kolejka dotarła na Bródno. Nieco wcześniej, 6 września br. Wojewoda mazowiecki wydał zgodę na budowę zachodniego odcinka do stacji Karolin.

Koszty

Poza Warszawą, kolejnym polskim miastem z funkcjonującym metrem mógł być Kraków. Już w latach 60. XX wieku poruszono temat budowy sieci premetra (system publicznego transportu zbiorowego, który stanowi formę przejściową pomiędzy tramwajem a metrem – kursuje on po bezkolizyjnych trasach, przystosowanych w przyszłości do sieci metra). Na ponad pół wieku zaniechano wszelkie prace z tym związane. Do pomysłu powrócono w 2014 roku, kiedy to wpisano jego projekt do referendum. W nim 55,11% mieszkańców opowiedziało się za realizacją inwestycji. Kraków jest drugim miastem w Polsce, gdzie w oficjalnych dokumentach zapisano projekt budowy metra. W połowie 2018 planowano ogłoszenie przetargu dotyczącego studium wykonalności, które to rok później miało być gotowe.

Plany krakowskiego metra to trzy linie, zarówno nad ziemią jak i pod ziemią. Zyskały one oznaczenia A, B i C. Długość pierwszej z nich to 19 kilometrów oraz 19 przystanków, koszt jej wybudowania szacowany jest zaś na kwotę od 8 do 12 mld złotych. Linia B liczyć miała 10 kilometrów, koszt wybudowania mieścić miał się w przedziale od 6 do 8 miliardów złotych. Ostatnia z linii, C, to 8 kilometrów i od 4 do 5 miliardów złotych za wykonanie.

Ciekawie wygląda także sprawa prędkości składów oraz prędkości… budowy samych linii. Średnia prędkość pociągów to około 40 km/h, maksymalnie 80-90 km/h. Warszawskie metro jeździ z prędkością komunikacyjną (stosunek odległości przejazdu do czasu jazdy uwzględniający wszystkie zatrzymania na trasie) wynoszącą 34 km/h. Od 20 do 40 metrów na dzień – tyle wynosi prędkość budowy. Łatwo wyliczyć, że czas budowy tylko jednego kilometra to około dwóch miesięcy.

104.277.139,17 zł. Na tyle opiewa łączna kwota wydatków przeznaczonych na transport i drogi w Kaliszu w 2022 roku przy całości dochodów budżetu, które wynoszą 676.548.237,46 zł. Szacując koszty budowy linii metra na warszawską Białołękę przyjęto, że cena jednego tylko kilometra wynieść miała 600 mln złotych. Mowa tutaj o budowie metra w wersji podziemnej – w przypadku budowy nad ziemią koszt założono na „tylko” 400 mln złotych. Na sam tylko projekt i rozbudowę II linii warszawskiego metra stołeczny ratusz wyda z własnych funduszy 478 milionów złotych. Suma wydatków budżetu Warszawy to natomiast 21 418 901 348 zł.  W 2018 roku Komisja Europejska zatwierdziła unijne dofinansowanie dla komunikacyjnych inwestycji Warszawy. Wśród 2,6 miliardów złotych znalazło się także 448 milionów złotych na kolejne odcinki II linii warszawskiego metra oraz na zakup 17 pociągów. Łącznie na budowę II linii oraz tabor, Warszawa z Funduszu Spójności Unii Europejskiej otrzymała 7,37 mld złotych.

Kraków zrezygnował z budowy metra. Zadecydowały o tym koszty, które wynieść mogą nawet 25 miliardów złotych za 37 kilometrową trasę. Porównano te koszty z budową linii tramwajowej, gdzie w cenie 1 kilometra kolejki podziemnej otrzymać można 20 kilometrów linii tramwajowej. Ponad dziesięciokrotnie droższa od tramwaju miałaby być także eksploatacja metra – od 167 do 223 milionów rocznie zamiast „tylko” 17,8 milionów złotych.

Nie ulega wątpliwości, że bez zewnętrznego dofinansowania żadne miasto nie jest w stanie samodzielnie udźwignąć budowy tak drogiej inwestycji jaką jest metro. Inwestycji, która znacząco ingeruje w tkankę miejską, a podczas budowy na całe miesiące wyłącza niekiedy znaczne tereny z użytkowania. Ciągle obecny w debacie publicznej jest temat budowy sieci tramwajowej w Kaliszu, który w 2005 roku został nawet podniesiony przez ówczesnego Prezydenta Kalisza Janusz Pęcherz.

Obecnie prace nad poprawą komunikacji publicznej w Kaliszu dotyczą zmian w funkcjonowaniu miejskich autobusów. Od stycznia 2023 roku ma zostać wprowadzona darmowa komunikacja miejska dla mieszkańców, wraz z nią modyfikacji ma ulec bieżąca siatka połączeń. Jak to przełoży się poprawę transportu publicznego w Kaliszu i czy pomysłów na jego rozwiązanie dalej trzeba będzie szukać w innych środkach transportu?

Źródła:

UCHWAŁA NR XLVIII/664/2021 RADY MIASTA KALISZA z dnia 28 grudnia 2021 r. w sprawie uchwały budżetowej na 2022 rok

https://um.warszawa.pl/budzet-2022 [dostęp 02.11.2022]

https://um.warszawa.pl/-/miliardy-korzysci-dla-warszawy-dzieki-obecnosci-polski-w-ue [dostęp 02.11.2022]

https://warszawa.tvp.pl/53593816/stolica-pozyskala-miliardy-z-budzetu-ue-najwiecej-kosztowalo-metro [dostęp 02.11.2022]

https://www.transport-publiczny.pl/wiadomosci/warszawa-ue-zatwierdzila-srodki-na-metro-na-bemowo-brodno-i-tramwaj-do-wilanowa-57378.html [dostęp 02.11.2022]

https://www.transport-publiczny.pl/wiadomosci/unia-europejska-zatwierdzila-ponad-400-mln-zl-dla-ii-linii-metra-53959.html [dostęp 02.11.2022}

https://wiadomosci.onet.pl/krakow/miasta-nie-stac-na-metro-nawet-25-mld-za-37-km [dostęp 02.11.2022]