Konferencja Naukowa „Akademia Wymiaru Sprawiedliwości w Kształtowaniu Rzeczywistości Penitencjarnej”

17 czerwca 2024 r.  o godzinie 11.00 w budynku Akademii Wymiaru Sprawiedliwości mieszczącym się przy ul. Belwederskiej 44 c w Warszawie odbyła się konferencja pt. „Akademia Wymiaru Sprawiedliwości w Kształtowaniu Rzeczywistości Penitencjarnej”. Konferencja poświęcona została działalności edukacyjnej i naukowej uczelni skierowanej w szczególności na rzecz Więziennictwa Polskiego. Równocześnie konferencja stanowiła odpowiedź na zarzuty pod adresem Akademii Wymiaru Sprawiedliwości i miała na celu upowszechnienie wiedzy na temat pracy uczelni.

Przewodniczącym i koordynatorem konferencji był prorektor ds. dydaktycznych Akademii Wymiaru Sprawiedliwości dr Jakub Jerzy Czarkowski, prof. AWS.

Jako pierwszy – otwierając konferencję, głos zabrał Rektor-Komendant Akademii Wymiaru Sprawiedliwości dr Michał Sopiński, prof. AWS. W swojej wypowiedzi zwrócił uwagę, że uczelnia akademicka służby mundurowej jaką jest Służba Więzienna, nadzorowana przez Ministra Sprawiedliwości pełni szczególną rolę w kształtowaniu polskiej penitencjarystyki. Od momentu powstania uczelnia wykonuje powierzoną ustawowo misję najlepiej jak potrafi. Co roku przyjmowanych jest kilkuset funkcjonariuszy kierowanych przez Dyrektora Generalnego Służby Więziennej na studia podyplomowe dla kandydatów na oficerów Służby Więziennej. Od 5 lat realizowane są studia stacjonarne  w służbie kandydackiej na kierunku penitencjarystyka, gdzie przygotowywani są przyszli oficerowie SW poprzez nowoczesny i innowacyjny program, który na przyszłe lata buduje zręby polskich oficerów, którzy będą dostawani do wyzwań współczesności. Jednak jak podkreślił Rektor-Komendant Akademia Wymiaru Sprawiedliwości mając odpowiedzialność za pewien fragment polskiej rzeczywistości penitencjarnej nie może jednak odpowiadać za jego całość. Tam gdzie uczelnia posiada kompetencje ustawowe tam realizowane są te zadania, do których dołączają się wszyscy, którzy tą społeczność akademicką tworzą.

Dr Michał Sopiński zaznaczył, że konferencja poświęcona jest temu w jaki sposób Akademia Wymiaru Sprawiedliwości realizuje uprawnienia akademickie, o dorobku dydaktycznym i naukowym, ponieważ Służba Więzienna jako 3 największa formacja mundurowa w Polsce zasługuje na swoją akademię, tak samo jak swoją akademię posiadają pozostałe formacje mundurowe w kraju. Następnie, kolejnym punktem konferencji było odczytanie przez prof. zw. dr hab. Andrzeja Bałandynowicza, kryminologa, penitencjarystę i wykładowcę AWS uchwały podjętej przez Senat Akademii Wymiaru Sprawiedliwości w dniu 13 czerwca 2024 r., w sprawie publikacji nieprawdziwych informacji o Akademii Wymiaru Sprawiedliwości podważających jej autonomię, podmiotowość i wiarygodność. Kolejnym punktem programu były dwa wykłady wprowadzające. Pierwszy z nich wygłoszony został przez prof. Andrzeja Bałandynowicza, w którym podkreślił rys historyczny polskiego kodeksu karnego, kiedy to Polska był pionierem w Europie oraz przedstawił swój projekt przebudowy systemu sprawiedliwości karzącej, który trafił do Ministra Sprawiedliwości. Drugi wykład przedstawiony przez ppłk. dr. Jarosława Rychlika prof. AWS pt.  Rola Akademii Wymiaru Sprawiedliwości – realizacja funkcji naukowych i dydaktycznych, w którym wskazał, że uczelnia dąży do optymalizacji kształcenia funkcjonariuszy  jak i poszukiwania optymalnych rozwiązań istotnych problemów więziennictwa. Według prelegenta tradycja penitencjarystyki wskazuje na konieczność bazowania na dyscyplinach: prawo, nauki o bezpieczeństwie, pedagogika, psychologia, socjologia, nauki o rodzinie, nauki o zarządzaniu i jakości a interdyscyplinarność Akademii Wymiaru Sprawiedliwości zapewnia tą możliwość. W dalszej części konferencję podzielono na 3 sesje. Pierwszą sesję koordynowała dr Anna Janus prof. AWS. Celem sesje było pokazanie, że uczelnia powstała w odpowiedzi na potrzeby i aspiracje Służby Więziennej. Na początku zaprezentowano projekcję filmu pt. „Jest taka szkoła”, w którym przedstawiono działalnością dydaktyczną Akademii Wymiaru Sprawiedliwości sięgającą jej początków w 2018 roku.  https://www.youtube.com/watch?v=NWpJfL-Rcg0

Kolejno dr Jakub Jerzy Czarkowski w formie prezentacji przedstawił spostrzeżenia i wnioski związane z pierwszym rocznikiem magistrów penitencjarystyki, którzy w tym roku opuszczają mury uczelni. W swojej wypowiedzi podkreślił przede wszystkim, że edukacja jest zawsze spotkaniem osób i budowaniem relacji nauczyciel – student. Akademia Wymiaru Sprawiedliwości jest tym właśnie miejscem spotkania, które pomaga osiągnąć zamiary przyszłych funkcjonariuszy SW. Jako specyficzną cechę Akademii prorektor uznał kliniki penitencjarne charakterystyczne dla AWS (forma kształcenia organizowana w określonym zakładzie karnym, podczas której przyszli funkcjonariusze zdobywają pierwsze podstawowe umiejętności pracy wśród osadzonych jeszcze przed praktykami), łączenie kształcenia i formacji, ustawiczne poszukiwanie nowych rozwiązań, wspaniały zespół ludzi potrafiących wpracować, oddanych swojej pracy. Doktor Czarkowski skupił się jednak na studentach, którzy są aktywnymi uczestnikami procesu dydaktycznego, nie tylko jako odbiorcy ale także twórcy, którzy inicjują własne działania w obszarze penitencjarystyki, a także podejmują rozliczne działania na rzecz społeczeństwa. Prorektor zaznaczył, że tak naprawdę uczelnia kształci „lekarzy dusz” gdyż funkcjonariusze SW poprzez swoją pracę powinni chcieć uzdrowić dusze osadzonych. Ilość zajęć praktycznych w trakcie studiów jest porównywana do studiów medycznych. Następnie w imieniu Pani Ewy Gąsiorek (ppłk SW w st. sp.) zaprezentowane zostały dane statystyczne, które były wizerunkiem pracy Akademii Wymiaru Sprawiedliwości. Na początku prowadzone W Wyższej Szkole Kryminologii i Penitencjarystyki od roku akademickiego 2019/2020 i są to studia stacjonarne pierwszego stopnia na kierunku Penitencjarystyka dla kandydatów na funkcjonariuszy Służby Więziennej w służbie kandydackiej. W latach 2020/2021 wprowadzono studia niestacjonarne pierwszego stopnia na kierunku Penitencjarystyka. Kolejno w latach 2021/2022 już w Szkole Wyższej Wymiaru Sprawiedliwości pojawiły się jednolite studia magisterskie na kierunku Prawo oraz studia stacjonarne pierwszego stopnia na kierunku Bezpieczeństwo wewnętrzne przeznaczone dla funkcjonariuszy Służby Więziennej ze skierowaniem. W latach 2022/2023 dołączają studia stacjonarne pierwszego stopnia na kierunku Bezpieczeństwo wewnętrzne, studia niestacjonarne pierwszego stopnia na kierunku Bezpieczeństwo wewnętrzne, studia niestacjonarne drugiego stopnia na kierunku Penitencjarystyka, studia stacjonarne drugiego stopnia na kierunku Penitencjarystyka dla funkcjonariuszy Służby Więziennej w służbie kandydackiej. Studia prowadzone w Akademii Wymiaru Sprawiedliwości od roku akademickiego 2023/2024 to także: studia stacjonarne drugiego stopnia na kierunku Bezpieczeństwo wewnętrzne przeznaczone dla funkcjonariuszy Służby Więziennej ze skierowaniem, studia stacjonarne drugiego stopnia na kierunku Bezpieczeństwo wewnętrzne, studia niestacjonarne drugiego stopnia na kierunku Bezpieczeństwo wewnętrzne. Studia podyplomowe realizowane w uczelni od roku akademickiego 2019: Penitencjarystyka dla kandydatów na oficerów Służby Więziennej, Zarządzanie jednostkami organizacyjnymi na wyższych stanowiskach kierowniczych, Zarządzanie komórkami organizacyjnymi, Zarządzanie kryzysowe i ochrona ludności, Mediacje i sprawiedliwość naprawcza, Dowodzenie działaniami specjalnymi. Studia podyplomowe zaplanowane do realizacji w roku akademickim 2024-2025: Penitencjarystyka dla kandydatów na oficerów Służby Więziennej, Zarządzanie jednostkami organizacyjnymi na wyższych stanowiskach kierowniczych, Zarzadzanie komórkami organizacyjnymi, Aspekty prawne zarządzania odnawialnymi źródłami energii, Budowa wizerunku i komunikacja medialna w podmiotach bezpieczeństwa Państwa i wymiaru sprawiedliwości, Zarządzanie i dowodzenie w instytucjach bezpieczeństwa Państwa, Zastosowanie nowych technologii w podmiotach bezpieczeństw Państwa i wymiaru sprawiedliwości.

Studia podyplomowe z zakresu penitencjarystyki dla kandydatów na oficerów Służby Więziennej ukończyło: 248 absolwentów w 2020 r., 267 absolwentów w 2021 r., 283 absolwentów w 2022 r., 250 absolwentów w 2023 r., 322 absolwentów w 2024 r. Limit słuchaczy rozpoczynających studia podyplomowe w 2024 roku zaplanowano na poziomie 455 miejsc. Pozostałe studia podyplomowe ukończone przez funkcjonariuszy i pracowników służby więziennej: 248 absolwentów w 2020 r., 497 absolwentów w 2021 r., 436 absolwentów w 2022 r., 396 absolwentów w 2023 r., 404 absolwentów w 2024 r. (wg stanu na dzień 31.05.2024 r.) Ponadto w Akademii Wymiaru Sprawiedliwości odbywają się także inne formy kształcenia funkcjonariuszy Służby Więziennej, takie jak: Kurs dla funkcjonariuszy na stanowiskach monitorowego – przeszkolono 533 funkcjonariuszy, Kurs „Korekta” – udział wzięło 174 funkcjonariuszy, Szkolenia z cyklu „Bezpieczny funkcjonariusz Służby Więziennej” w zakresie: Bezpieczeństwo dokumentów – badanie autentyczności banknotów i podpisów, Narkotyki w więzieniach – wyzwania i zagrożenia, Wykorzystanie psychologii w pracy z osadzonymi, Bezpieczeństwo w aresztach śledczych i zakładach karnych, Bezpieczeństwo działań interwencyjnych – udział w szkoleniu wzięło dotychczas 135 funkcjonariuszy. Liczba absolwentów kursów przygotowawczych zrealizowanych w uczelni: 50 w 2019 r., 51 w 2020 r., 50 w 2021 r., 69 w 2022 r., 60 w 2023 r.

Liczba absolwentów szkolenia zawodowego dla chorążych Służby Więziennej zrealizowanych w uczelni: 256 w 2020 r., 368 w 2021 r., 207 w 2022 r.

Liczba absolwentów przystępujących do egzaminu na pierwszy stopień w korpusie podoficerskim Służby Więziennej: 694 w 2023 r., 259 w 2024 r.

Liczba absolwentów przystępujących do egzaminu na pierwszy stopień w korpusie chorążych Służby Więziennej: 1021 w 2023 r., 113 w 2024 r.

Liczba absolwentów przystępujących do egzaminu na pierwszy stopień w korpusie oficerów Służby Więziennej: 253 w 2023 r., 408 w 2024 r.

Kolejne wystąpienie dra Jakuba Czarkowskiego dotyczyło Szkoły Doktorskiej zainaugurowanej 20 października 2023 r. , której celem kształcenia jest przede wszystkim wszechstronne przygotowanie doktoranta do samodoskonalenia w zakresie badań naukowych oraz pracy badawczej, by w przyszłości stanowił o sile, jakości naukowej. W cyklu kształcenia doktorant nabiera niezbędnych umiejętności, wiedzy oraz kompetencji, które stanowią trzon przyszłej kariery badawczej i naukowej. O aktywizacji studentów uczestniczących w kołach naukowych Akademii Wymiaru Sprawiedliwości opowiedziała dr Dorota Kanarek Lizik. W swojej prezentacji skupiła się przede wszystkim na osiągnięciach Koła Bezpieczeństwa i Resocjalizacji, które powstało w 2021 roku, i którego jest opiekunem. Na zakończenie pierwszej części konferencji miał miejsce panel dyskusyjny podczas, którego pod przewodnictwem dr Jakuba Czarkowskiego, prof. AWS, dr Piotr Kosiak, dr hab. Jarosław Szczepański oraz dr hab. Barbara Galas poszukiwali odpowiedzi na pytanie „dlaczego Akademia?”. Przede wszystkim zarysowano różnice między szkołą zawodową a akademią, która daje dużo większe możliwości rozwoju Służby Więziennej.

Kolejny panel zatytułowany był „Ku penitencjarystyce stosowanej”, którego moderatorem był dr Łukasz Roman.

Pierwszy wykład tej części dotyczył ustawy „Kamilkowej” – zadania AWS na rzecz ochrony dziecka, który poprowadziły dr Karina Szafrańska oraz dr Ewa Cisowska-Sakrajda. Przedstawione zostały założenia ustawy, definicję pojęcia dziecko, dziecko jako podmiot doznający przemocy domowej, formy przemocy domowej, formy i narzędzia ochrony dziecka przed przemocą oraz zadania AWS na rzecz ochrony dziecka. Zadania wynikają z UCHWAŁY NR 204 RADY MINISTRÓW z dnia 17 października 2023 r. w sprawie przyjęcia Krajowego Planu Przeciwdziałania Przestępstwom Przeciwko Wolności Seksualnej i Obyczajności na Szkodę Małoletnich na lata 2023–2026. Tych zadań jest wiele, uczelnia ma pełnić funkcję doradczą, szkoleniową oraz trenerską. Jest zobowiązana do utworzenia studiów podyplomowych, których program został już powstał i został zaakceptowany przez senat. Są to studia podyplomowe „Ochrona rodziny i dziecka przed przemocą”. Utworzony został również program studiów podyplomowych dotyczący wsparcia terapeutycznego rodziny.

Następnie dr hab. Jarosław Szczepański prof. uczelni w Instytucie Nauk Prawnych AWS oraz Pełnomocnik Rektora Akademii Wymiaru Sprawiedliwości ds. współpracy międzynarodowej w swoim wystąpieniu przedstawił AWS w perspektywie międzynarodowej. Wspomniał, że dzięki podpisanym umowom i projektom finansowanym z funduszy norweskich i europejskich  oraz pracownicy uczelni mogli odbywać staże naukowe w Szwajcarii, Stanach Zjednoczonych, dostali stypendia z programu Fulbrighta, stypendia Ludovika na Węgrzech. Jednak najważniejszy wymiar współpracy międzynarodowej to wymiar instytucjonalny. Podpisana jest kluczowa dla uczelni umowa ze względu na koordynację grantów norweskich z Akademią Królewską Norweską, która zanim  wzorowała się na Akademii Wymiaru Sprawiedliwości. Pokazuje to, że jesteśmy pionierami jeśli chodzi o sposób funkcjonowania struktury edukacji poziomu wyższego w Służbie Więziennej i z zazdrością patrzą na nas, którzy jako pierwsi otrzymaliśmy uprawnienia. Ta współpraca pokazuje, że Akademia Wymiaru Sprawiedliwości jest bardzo potrzebna. Uczelnia posiada również umowę o współpracy z Akademią Służby Więziennej w Czechach, jesteśmy członkiem EPTA (The European Prison Training Academies). Uczelnia rozwija także współpracę z ponad 20 jednostkami prawie na wszystkich kontynentach. Podjęte ostały także inicjatywy wspierające Ukrainę, m.in. współpracę z migrującymi, uciekającymi z Ukrainy naukowcami oraz tymi, którzy tam pozostali. W kontekście współpracy międzynarodowej wykład na temat pilotażowych kompleksów penitencjarnych przeprowadziła ppor. Karolina Kostera oraz por. Agnieszka Nowogrodzka. Prelegentki omówiły podsumowanie działań w ramach modułu II „Modernizacja systemu szkolenia kadry Służby Więziennej” z Programu „Sprawiedliwość”, finansowanego ze środków Norweskiego Mechanizmu Finansowego 2014-2021.

Temat wybranych projektów badawczych Instytutu Penitencjarystyki Stosowanej omówili por. dr Mateusz Lewandowski oraz por. dr Sławomir Grzesiak. W telegraficznym skrócie przedstawili czym zajmuje się IPS w zakresie prowadzonych badań. Są to między innymi projekty krajowe jak i międzynarodowe.
W ramach wykładu „Kształcenie kuratorów – zadania i zmiany” dr Ewa Iwaniuk z Instytutu Nauk Prawnych AWS przewodnicząca zespołowi, który od początku zajmował się przygotowaniem aplikacji kuratorskiej, przybliżyła słuchaczom jak wygląda organizacja zajęć teoretycznych. Rola AWS wynika z nowelizacji Ustawy o kuratorach sądowych z dnia 27 lipca 2001 r., która od 5 kwietnia br. nałożyła na uczelnię obowiązek prowadzenia zajęć teoretycznych kształcenia zawodowych kuratorów. Zadania zespołu polegają także na współpracy z właściwymi prezesami sądów okręgowych, współpracą z Krajową Radą Kuratorów, przygotowywaniem projektów niezbędnych aktów wykonawczych. Kolejnymi prelegentami byli Katarzyna Dąbrowska oraz ppłk Michał Stefaniak, którzy przedstawili społeczne oddziaływanie programów edukacyjnych na przykładzie Certyfikacji klas szkól ponadpodstawowych w zakresie edukacji penitencjarnej przez Akademię Wymiaru Sprawiedliwości. Program ten prowadzony jest od 2021 r. Jego celem jest wspomaganie systemu kształcenia przyszłych funkcjonariuszy służb mundurowych, w tym Służby Więziennej. Obecnie programem certyfikacji objętych jest prawie 900 uczniów. Kolejnym przykładem jest certyfikacja klas z zakresu edukacji prawnej, realizowana w AWS od 2023 r. Program ten skierowany jest w szczególności do klas o profilu humanistycznym, w których młodzi ludzie przygotowywani są do podjęcia w przyszłości studiów na kierunkach prawniczych i około-prawniczych. Obecnie programem objętych jest prawie 800 uczniów ze szkół średnich.

W kolejnej części dr Anna Janus prof. AWS, kierownik Wydawnictwa AWS przedstawiła publikacje, które ukazały się od czasów Wyższej Szkoły Kryminologii i Penitencjarystyki (WSKiP) do czasów Akademii Wymiaru Sprawiedliwości (AWS).

W podsumowaniu dr Jakub Czarkowski prof. AWS, wskazał że konferencja pozwoliła dostrzec obraz szkoły akademickiej, która działa w wielu wymiarach, przede wszystkim w wymiarze Służby Więziennej. Wskazał również, że uczelnia chciałaby odpowiadać na wszystkie potrzeby funkcjonariuszy Służby Więziennej. Dotychczasowe osiągnięcia AWS napawają dumą i optymizmem oraz są efektem wytężonej pracy jej wszystkich pracowników.

Tekst, zdjęcia: AWS