Międzynarodowy dzień archiwów

Tegoroczna edycja Międzynarodowego Dnia Archiwów była w Kaliszu obchodzona w dniach 6-7 czerwca 2024 r. Pierwszy dzień stanowił podsumowanie cyklu 5 wykładówi warsztatów dla słuchaczy sekcji archiwalno-genealogicznej Uniwersytet Trzeciego Wieku „Calisia”. Zajęcia odbywały się w Archiwum Państwowym w Kaliszu od 25 styczniado 23 maja. Studenci zostali zapoznani z działalnością statutową Archiwum, obejrzeli najcenniejsze archiwalia, poznali tajniki ewidencji, zapoznali się z zasadami udostępniania archiwaliów, zwiedzili czytelnię, pracownię digitalizacji, pracownię konserwacji i magazyny, dowiedzieli się jak dbać o archiwalia. Zajęcia prowadzili: dr Anna Bestian-Zając, Aneta Burchard, Edyta Pietrzak, Estera Wałęsa i Grzegorz Waliś.

W ramach uroczystości dyrektor Archiwum dr Grażyna Schlender wyjaśniła genezę obchodów Międzynarodowego Dnia Archiwów, przytoczyła rys historyczny Archiwum począwszy od 1825 r., gdy powstało Archiwum Akt Dawnych przy Trybunale Cywilnym. Następnie serdecznie podziękowała 12 słuchaczom za wytrwałość i zainteresowanie Archiwum, wręczyła okolicznościowe dyplomy i wydawnictwa archiwalne, a na ręce starosty Zbigniewa Zawartki złożyła podziękowania dla Prezesa Zarządu UTW „Calisia” Pani Krystyny Robak. Wspólne spotkanie było świetną okazją do rozpropagowania akcji przekazywania darów do sieci Archiwów Państwowych oraz podzielenia się przez słuchaczy swoimi odczuciami z odbytych zajęć z kadra archiwalną. Szczególne cennymi wspomnieniami na temat historii rodziny podzieliła się Hanna Kaczmarek, nawiązując do rozstrzelania swoich przodków z Rossoszycy w 1831 r. przez Rosjan po upadku powstania listopadowego. Krzysztof Szajner z kolei podzielił się swoimi wspomnieniami z czasów, gdy pod koniec lat 80. XX w. otworzył biuro pośrednictwa nieruchomości.

7 czerwca 2024 r. Archiwum Państwowe w Kaliszu, we współpracy ze Stowarzyszeniem Archiwistów Polskich Oddział w Kaliszu i Kaliskim Towarzystwem Archiwaliów przygotowało dwa szkolenia skierowane głównie do archiwistów zakładowych oraz wystawę pt. Pieniądz zastępczy na terenie Wielkopolski Południowej w latach 1914-1924, składającą się ze zbiorów prywatnych członka TKPA Jerzego Sówki.

Uroczystość rozpoczęła się powitaniem gości przez dyrektora Archiwum. Dr Grażyna Schlender wyjaśniła, że Międzynarodowy Dzień Archiwów został ustanowiony w 2007 r. podczas 16. Międzynarodowego Kongresu Archiwów w Kuala Kumpur. Następnie przedstawiła sylwetki prelegentów. Ppłk Andrzej Krupiński przez wiele lat był związany zawodowo z Wojskową Komisją Uzupełnień w Kaliszu. Obecnie w Archiwum pełni obowiązku inspektora danych osobowych i pełnomocnika ochrony informacji niejawnych, odpowiada też za sprawy obronne. Ppłk Andrzej Krupiński przeszkolił archiwistów z jednostek będących pod nadzorem Archiwum m. in. z Urzędu Miasta Kalisza, Urzędu Miasta Ostrowa Wielkopolskiego, Starostwa Powiatowego w Kaliszu, Starostwa Powiatowego w Ostrowie Wielkopolskim, w tym także z nowych jednostek, które niedawno trafiły pod nadzór: Powiatowa Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Kaliszu, Wieruszowie, Ostrowie Wlkp., Pleszewie, Dom Pomocy Społecznej w Kaliszu; archiwistów z jednostki organizacyjnej wytwarzającej niepaństwowy zasób archiwalny DINO S.A., członków Stowarzyszenia Archiwistów Polskich Oddział w Kaliszu oraz sympatyków Archiwum zrzeszonych w Kaliskim Towarzystwie Przyjaciół Archiwaliów. Tematem wystąpienia były Ochrona danych osobowych, bezpieczeństwo informacji, cyberbezpieczeństwo. Powoływał się przy tym na przepisy prawa m. in. Rozporządzenie PE i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia  2016 r.; Ustawę z dnia 10 maja 2018 r. o ochronie danych osobowych (Dz. U. 2018 poz. 1000); Ustawę z dnia 5 lipca 2018 r. o krajowym systemie cyberbezpieczeństwa (Dz. U. 2023 r. poz. 913, 1703). Słuchacze dowiedzieli się w jakich formach występują dane osobowe, kiedy mamy do czynienia z ich przetwarzaniem i przed czym tak naprawdę je chronimy. Musimy wziąć pod uwagę poszczególne incydenty jak: pożar, zalanie, kradzież, świadome skasowanie, przekazanie osobie nieupoważnionej. Prelegent omówił dostępne zabezpieczenia fizyczne, informatyczne i osobowe. Omówiono system kar i sankcji grożących za naruszenia przepisów odnośnie ochrony danych osobowych. Osobną część szkolenia poświęcono cyberbezpieczeństwie, przedstawiając katalog najpoważniejszych zagrożeń oraz działań mających na celu niwelowanie niebezpieczeństwa.

              Aneta Burchard ukończyła III Liceum Ogólnokształcące w Kaliszu. Pracowała m. in. w Terenowej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej w Kaliszu na stanowisku inspektora sanitarnego. W Archiwum Państwowym w Kaliszu pracuje od 28 lat, obecnie na stanowisku dokumentalisty w Oddziale II Ewidencji, Opracowania i Zabezpieczania Zasobu Archiwalnego. Zajmuje się fizycznym zabezpieczeniem materiałów archiwalnych. Przeszła szereg kursów i szkoleń w tym zakresie, m. in. w Centralnym Laboratorium Konserwacji Archiwaliów w Warszawie, Forum Wielkopolskich Konserwatorów w Poznaniu. Prelegentka przeprowadziła szkolenie pt. Walka ze szkodnikami materiałów archiwalnych. Charakterystyka i sposoby odławiania w archiwach. Omówiła system IPM mający na celu monitorowanie występowania szkodników w archiwach. Wymieniła najczęściej występujące gatunki owadów żerujące na papierze, kleju, skórze, pergaminie i płótnie. Scharakteryzowała działania, dzięki którym owady nie będą przenikać do magazynów, a jeśli się już w nich pojawią, jak należy działać. Słuchacze poznali zalety pułapek na owady latające i chodzące. Końcowym akcentem było zwiedzenie pracowni konserwatorskiej kaliskiego Archiwum.

Wszyscy słuchacze szkolenia odebrali stosowne zaświadczenia, a dodatkową atrakcją było wzięcie udziału w otwarciu wystawy zastępczych banknotów i monet z kolekcji Jerzego Sówki, z okazji 100. rocznicy wprowadzenia waluty złoty polski. Jerzy Sówka urodził się w Ordzinie k. Gołuchowa, jest absolwentem wydziału prawa i administracji UAM, przez wiele lat był zawodowo związany z zakładem „Mera-ZAP”
w Ostrowie Wielkopolskim. Jest uznanym kolekcjonerem, prezesem Klubu Historycznego im. gen. Stefana Roweckiego „Grota” w Ostrowie Wlkp. Działał aktywnie w strukturach „Solidarności”, był m. in. wiceprezesem Zarządu Regionu Wielkopolska Południowa. W Archiwum wygłosił do tej pory 5 prelekcji. Jerzy Sówka przedstawił zawartość ekspozycji zgromadzonej w 7 gablotach, wyjaśniając dlaczego właśnie ok. 1914 r. kraje europejskie zaczęły wycofywać z obiegu monetę kruszcową, mającą wartość samą w sobie. To sprawiło, że konieczne okazało się wprowadzenie pieniądza zastępczego, głównie w wymiarze lokalnym. Zbiory Jerzego Sówki składają się z monet i banknotów wykonanych z różnych materiałów, w zależności od zasięgu i dostępności. Wykorzystywano różne metale, papier, kartoniki, płótno, a nawet ceramikę (z glinki ceramicznej monety emitowano np. w Sycowie). Niektóre podmioty gospodarcze płaciły za pracę żetonami w postaci monet, które następnie można było zamienić za konkretny produkt np. mleko, chleb, ziemniaki, piwo, korzystanie z ludowych jadłodajni i inne. Monety i banknoty były bite i wystawiane przez magistraty miejskie, władze powiatowe, duże zakłady pracy, czy majątki na terenie zaboru pruskiego. Ich obieg był zatem mały. Dziś trudno znaleźć je na krajowych aukcjach. Pojawiają się na ogół za granicą, na terenie Niemiec. Zgromadzone nominały pochodzą w większości z terenu Ostrowa, Koźmina, Krotoszyna, Sulmierzyc, Odolanowa, Gostynia. Tylko jedna moneta została wybita na terenie Kalisza – prawdopodobnie już po wypędzeniu Rosjan z miasta przez Prusaków w 1914 r.

Końcowym akcentem świętowania było wspólne skosztowanie okolicznościowego tortu zaopatrzonego w logo Archiwum Państwowego w Kaliszu oraz złożenie przez dyrektora APK życzeń wszystkim obecnym na sali archiwistom.