Na terenie byłego więzienia powstanie Izba Muzealna
Fundacja Rozwoju SWWS, działająca przy Szkole Wyższej Wymiaru Sprawiedliwości, zainicjowała powstanie Izby Muzealnej Służby Więziennej. Muzeum ma ukazać historię więziennictwa polskiego na przestrzeni XIX i XX wieku. Ekspozycja powstanie na terenie byłego Zakładu Karnego w Kaliszu, przy ulicy Łódzkiej – który funkcjonował w latach 1846 – 2015, czyli jednego z czterech najstarszych więzień w Polsce, pełniących tę rolę od początku swojego istnienia.
Izba Muzealna Służby Więziennej zainteresowana jest przede wszystkim przedmiotami codziennego użytku, fotografiami, pocztówkami, dokumentami, listami i pamiętnikami, prasą – a także elementami ubioru, umundurowania, uzbrojenia i wyposażenia Służby Więziennej, a ponadto zabytkowymi urządzeniami oraz wyrobami rzemieślniczymi i artystycznymi, świadczącymi o historii polskiej kultury, przemianach społecznych i gospodarczych. Fundacja czeka także na pamiątki związane z osobistymi losami darczyńców oraz ich rodzin, a także świadectwami wyjątkowych czynów funkcjonariuszy Służby Więziennej, którzy działali w czasach okupacji nazistowskiej i systemu komunistycznego: fotografie, pocztówki, dokumenty, listy, świadectwa, pamiętniki, rysunki, grypsy. Szczególne znaczenie mają przedmioty związane z polską drogą do Niepodległości – zarówno tej w 1918 r. jak i w 1989 r.
Przyjęto, że po raz pierwszy kwestia organizacji więziennictwa polskiego została przedstawiona wkrótce po upadku Rzeczpospolitej w Księstwie Warszawskim, a następnie w Królestwie Kongresowym. W 1807 r. Julian Ursyn Niemcewicz po powrocie ze Stanów Zjednoczonych przedstawił projekt organizacji więziennictwa opartego na zasadach systemu celkowego. Następnie w 1819 r. przedstawiony został „Projekt ogólnego i szczegółowego ulepszenia stanu i administracji więzień w Królestwie Polskim” autorstwa Ksawerego Potockiego. Warto również wspomnieć o reformach Fryderyka Skarbka, których trwałą pozostałością było więzienie przy ul. Dzielnej w Warszawie, czy zakład karny w Kaliszu. Uznawane ówcześnie za jedne z najnowocześniejszych w Europie. Następnie przez lata zaborów Polacy byli niemal nieobecni w systemie wymiaru sprawiedliwości. Dopiero w 1918 r. wraz z odzyskaniem niepodległości, narodziła się także pierwsza formacja pełniąca służbę w polskich więzieniach, czyli Straż Więzienna – usankcjonowana Dekretem Naczelnika Państwa Józefa Piłsudskiego z 8 lutego 1919 r. Jej bogata tradycja, szkolenie, system penitencjarny oparty na pracy, nauce, opiece duchowej humanitarnym wykonaniu kary, na trwałe wpisały się w historię II Rzeczpospolitej. Funkcjonariusze przedwojennej Straży Więziennej za swój patriotyzm i oddaną służbę Ojczyźnie, zapłacili w czasie II wojny światowej najwyższą cenę. W okresie stalinowskich i po 1956 r. Służba Więzienna stała się częścią komunistycznego wymiaru sprawiedliwości. Pierwotnie formacja więzienna podlegała Ministerstwu Sprawiedliwości, następnie Ministerstwu Bezpieczeństwa Publicznego, Ministerstwu Spraw Wewnętrznych, a od 1956 roku do dzisiaj z powrotem Ministerstwu Sprawiedliwości.
Pamiątki, zebrane w ramach ogólnopolskiej akcji, wejdą w skład tworzącej się kolekcji. Część ofiarowanych przedmiotów trafi również na wystawę stałą do Sali Tradycji Służby Więziennej funkcjonującej na Kampusie Mundurowym Szkoły Wyższej Wymiaru Sprawiedliwości w Kaliszu, a wszystkie inne dary zostaną zabezpieczone z myślą o badaczach przeszłości i przyszłych wystawach czasowych. Na wystawie przybliżone będą także struktury resortu bezpieczeństwa oraz szczegółowe metody działania bezpieki, od władz i urzędów centralnych poprzez oficerów operacyjnych, śledczych, sędziów i prokuratorów, aż po Służbę Więzienną. „Każde wspomnienie jest cenne, każdy eksponat jest ważny. Pamiątki można przekazywać w drodze darowizny lub udostępnić w czasowy depozyt, Muzeum może także wykonać ich kopię lub digitalizację. Inicjatorem powstania Izby Muzealnej Służby Więziennej jest Generał dr Marcin Strzelec – Rektor-Komendant Szkoły Wyższej Wymiaru Sprawiedliwości, a do utworzenia Izby został powołany specjalny zespół, który opracowuje koncepcję oraz plan działania tego miejsca” – tłumaczą przedstawiciele Fundacji Rozwoju SWWS.
Pomieszczenia Izby Muzealnej Służby Więziennej docelowo mają służyć realizacji szeroko rozumianych programów profilaktyczno-edukacyjnych, które są przeprowadzane na podstawie podpisanych porozumień wspólnie z przedstawicielami podmiotów zewnętrznych, instytucji, organizacji i placówek edukacyjnych oraz osób chcących poznać historię naszej służby. Przekazanie lub udostępnianie świadectw przeszłości jest możliwe po wcześniejszym skontaktowaniu się i umówieniu z pracownikami Izby Muzealnej Służby Więziennej w Kaliszu – por. Andrzejem Gałdusińskim pod numerem 500 215 228 lub z koordynatorem Akcji zbierania pamiątek – dr Bartoszem Kułanem pod numerem 692 249 759 lub za pośrednictwem maila: promocja@swws.edu.pl.
Fot.: Narodowe Archiwum Cyfrowe
