Powstanie ul. Paralaktyczna w Kaliszu?

Dwie postaci, które łączył jeden model – model geocentryczny. O dwóch świetnie znanych w Kaliszu astronomach, Klaudiuszu Ptolemeuszu oraz Karolu Malapercie, rozprawiano podczas wykładu zorganizowanego 24 marca 2022 roku w Akceleratorze Kultury przez Fundację Karola Malaperta. Wykład poprowadzili Radosław Pior oraz Damian Kowalski.

Klaudiusz Ptolemeusz – wielki astronom, matematyk i geograf

Klaudiusz Ptolemeusz pochodził z Aleksandrii, czyli miasta niezwykle kosmopolitycznego – można powiedzieć, że trochę przypominającego współczesne metropolie (oczywiście z zachowaniem skali). Klaudiusz Prolemeusz jest w Kaliszu znany przede ze swojej II-wiecznej mapy, na której umieścił „Calisię” – bardzo możliwe, że chodziło mu o dzisiejszy Kalisz, choć nie jest to do końca pewne.

Nie mamy się czego wstydzić tutaj w Kaliszu. Mamy Ptolemeusza, mamy Malaperta, mamy także uczniów Malaperta – Sylviusa i Peroviusa

Klaudiusz Ptolemeusz żył w II wieku n.e. Jego „Geografia” w oryginale niestety nie zachowała się do naszych czasów. Ptolemeusz co prawda hołdował koncepcji geocentrycznej, jednakowoż stworzył mapę, która zawiera zakrzywienia, co świadczy o tym, iż uznawał już, że Ziemia nie jest płaska. Jako pierwszy zastosował też siatkę kartograficzną, czyli zawierającą południki i równoleżniki. Mapa jest niezwykle bogata, gdyż zawiera ponad 8000 różnych punktów, takich jak miasta, rzeki, góry. Wśród nich wspomniana wcześniej Calisia.

Co po Ptolemeuszu?

Cała nauka średniowieczna była pitagorejską ideą figur idealnych. W astronomii przejawiało się to w przyjmowaniu, że planety, jak i ich tor ruchu, są idealnymi okręgami. Takie myślenie przyjął również Kopernik. Dziś wiemy, że są to raczej elipsy. Porównując wyliczenia Ptolemeusza i Kopernika, można dostrzec, że wiele wyliczeń Kopernika nie było tak dokładnych jak Ptolemeusza właśnie przez przyjęcie założenia dot. figur idealnych.

Karol Malapert – kaliski Kopernik?

Z czego znany jest przede wszystkim Karol Malapert? Stworzył on lunety kaliskie, czyli konstrukcje teleskopu na montażu paralaktycznym, który jest używany do dziś. Co istotne, Mikołaj Kopernik nie miał aż tak profesjonalnego sprzętu, jak Malapert. Kopernik korzystał de facto z instrumentarium Ptolemeusza, czyli sprzętów mających ponad 1300 lat.

Uczniowie Malaperta stworzyli coś w rodzaju peryskopu, piorunochronu oraz planetarium mechanicznego

Ponadto Malapert stworzył szkice z obserwacji plam na Słońcu. Jego prace były kolejnymi argumentami w rękach zwolenników teorii heliocentrycznej, choć sam Malapert nie miał tego na celu. Umarł on, twierdząc, iż to Ziemia jest w centrum Wszechświata, a nie Słońce. Jako jezuita miał zresztą polecenie „z góry”, aby hołdować tezie, że teoria heliocentryczna jest błędna.

W ramach ciekawostki można też dodać, że w Kaliszu jest ul. Karola Malaperta (w okolicach ul. Elektrycznej). Znajduje się ona także w belgijskim mieście rodzinnym Malaperta Mons, dlatego jeden z uczestników spotkania pół-żartem, pół-serio zaproponował, aby stworzyć ul. Paralaktyczną. Byłaby to nazwa unikatowa 🙂

Następne spotkanie odbędzie się 31 marca o 17:30 w Akceleratorze Kultury. Cały program znajduje się poniżej: