Promocja książki pt. „Biografie Sprawiedliwych” i konkurs dla uczniów szkół
Archiwa Państwowe włączyły się w uroczystości państwowe związane z beatyfikacją rodziny Ulmów. 13 września 2023 r. w siedzibie Naczelnej Dyrekcji Archiwów Państwowych odbyła się konferencja prasowa poświęcona promocji książki pt. „Biografie Sprawiedliwych” oraz inauguracji konkursu dla młodzieży pt. „Nikt nie ma większej miłości od tej, gdy ktoś życie swoje oddaje”.
W uroczystości udział wzięli m. in. Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego prof. dr hab. Piotr Gliński, Dyrektor Generalny Ministerstwa Edukacji i Nauki Sławomir Adamiec, Naczelny Dyrektor Archiwów Państwowych dr Paweł Pietrzyk oraz Dyrektor Biura Szefa Kancelarii Prezydenta RP Ewelina Bielińska reprezentująca Szefa Kancelarii Prezydenta RP Grażynę Ignaczak-Bandych.
Najnowsza książka pt. „Biografie Sprawiedliwych” zawiera 90 biogramów osób, które w czasie II wojny światowej pomagały ludności żydowskiej. Pośród nich jest wiele znanych postaci jak chociażby Mieczysław Fogg, Czesław Miłosz, Jarosław Iwaszkiewicz, czy beatyfikowana rodzina Józefa i Wiktorii Ulmów. Autorami książki są pracownicy 15 Archiwów Państwowych.
Publikacja ma kilka kaliskich akcentów. Jednym z autorów biogramów jest kierownik Oddziału Popularyzacji Zasobu Archiwalnego Archiwum Państwowego w Kaliszu dr Anna Bestian-Zając. Opracowała ona biogramy: Józefa i Michaliny Jaworowiczów, Sabiny Kujawskiej, Edmunda Joachima Łuczaka i ks. Adama Sztarka.
Józef i Michalina Jaworowiczowiew lipcu 1942 r. w swoim mieszkaniu udzielili schronienia uciekinierowi z getta Mosze Gross. Wiele ryzykowali, gdyż wychowywali czwórkę dzieci. Mosze Gross m. in. dzięki ich pomocy przeżył wojnę.Do 1957 r. mieszkał w Łodzi, gdzie ukończył studia medyczne. Dzięki jego świadectwu Józef i Michalina Jaworowiczowie zostali uhonorowani tytułem Sprawiedliwy wśród Narodów Świata w 1981 r. Sabina Kujawska pochodziła z Łodzi, ale w 1941 r. Kaliszu odsiadywała karę 6 tygodni więzienia za nielegalny handel z ludnością żydowską i przerzucanie paczek na teren getta. Edmund Joachim Łuczak urodził się w Słońsku k. Inowrocławia, ale po ukończeniu studiów medycznych związał się z Ziemią Kaliską. W czasie okupacji pracował jako lekarz w sierocińcu w Liskowie. W pobliskim Żychowie przebywała od 1943 r. Natalia Landau, która zbiegła z transportu w czasie likwidacji getta w Kowalach Pańskich. Podjęła ona pracę w gospodarstwie rodziny Krychów. Edmund Łuczak zoperował jej zranioną nogę i dojeżdżał do Żychowa na kontrole lekarskie. Wiedział, że dziewczyna jest Żydówką. Natalia Landau przeżyła wojnę i osiedliła się w Anglii. Zmieniła nazwisko na Rachela Nelkin. W 1960 r. odnalazła Edmunda Łuczaka i dzięki jej zeznaniom przyznano mu w 1983 r. tytuł Sprawiedliwego wśród Narodów Świata. Ks. Adam Sztark urodził się w Zbiersku k. Kalisza w 1907 r. Po otrzymaniu święceń kapłańskich został administratorem sanktuarium maryjnego w Żyrowicach K. Słonimia. W trakcie wojny wystawiał Żydom antydatowane metryki chrztu, by uchronić ich przed zagładą. Organizował także zbiórki na rzecz potrzebujących wśród parafian. Gdy Niemcy rozpoczęli likwidację getta w Słonimiu wyłapywał uciekinierów (przeważnie dzieci) i dawał im schronienie. Aresztowano go 18 grudnia 1942 r. Na drugi dzień został rozstrzelany i pochowany w zbiorowej mogile. W 2001 r. przyznano mu pośmiertnie tytuł Sprawiedliwego wśród Narodów Świata. Książka oprócz biogramów każdej z osób zawiera bibliografię oraz skany materiałów archiwalnych w postaci m. in. aktów metrykalnych, wpisów w księgach ludności, fotografii, dokumentacji spraw sądowych prowadzonych przed niemieckimi sądami specjalnymi, czy dokumentacji związanej z procesem nadawania tytułu Sprawiedliwy wśród Narodów Świata.
Promocja miała jeszcze jeden kaliski akcent. Jednym z jej elementów była debata przedstawicieli zespołu autorskiego, do udziału w której zaproszono dr Annę Bestian-Zając. Przedstawicielka kaliskiego Archiwum miała okazję scharakteryzować przedstawicielom mediów i zaproszonym gościom typy źródeł historycznych wykorzystanych przez zespół autorski przy opracowywaniu biogramów.
Przy okazji konferencji prasowej Naczelny Dyrektor Archiwów Państwowych dr Paweł Pietrzyk podpisał z Dyrektorem Generalnym Ministerstwa Edukacji i Nauki Sławomirem Adamcem porozumienie w sprawie organizacji konkursu pt. „Nikt nie ma większej miłości od tej, gdy ktoś życie swoje oddaje…”. Jest on skierowany do uczniów szkół podstawowych (kl. IV-VIII) i średnich. Polega na przygotowaniu pracy badawczej na temat historii rodziny Ulmów lub historii własnej rodziny pomagającej Żydom w czasie II wojny światowej, w oparciu m. in. o rozmowy z rodziną, kwerendy w archiwum rodzinnym oraz w Archiwach Państwowych. Prace można zgłaszać do 31 grudnia 2023 r. Szczegółowy regulamin konkursu osoby chętne do udziału mogą znaleźć na stronie internetowej pod adresem: https://archiwa.gov.pl/konkurs-nikt-nie-ma-wiekszej-milosci-od-tej-gdy-ktos-zycie-swoje-oddaje/. W przypadku pytań można także kontaktować się z Archiwum Państwowym w Kaliszu drogą mailową lub telefoniczną (e-mail: sekretariat@archiwum.kalisz.pl; tel. 62 767 10 22 wew. 6).
źródło: Archiwum Państwowe w Kaliszu
