Uczczono pamięć Żołnierzy Wyklętych
1 marca 2024 r. z inicjatywy Archiwum Państwowego w Kaliszu, Akademii Wymiaru Sprawiedliwości i Kaliskiego Towarzystwa Przyjaciół Archiwaliów pod gmachem byłego kaliskiego więzienia odbyły się kaliskie obchody Narodowego Dnia Pamięci Żołnierzy Wyklętych.
Na uroczystość przybyli m. in. poseł na Sejm RP dr Jan Mosiński, Monika Duras reprezentująca posła na Sejm RP Piotr Kaleta, senator RP dr Janusz Pęcherz, dyrektor Delegatury w Kaliszu Wielkopolski Urząd Wojewódzki w Poznaniu Żaneta Lasiecka-Stodolna reprezentująca wojewodę wielkopolskiego Agatę Sobczyk, prezydent Miasta Kalisza Krystian Kinastowski, przewodniczący Rady Miasta Kalisza Tadeusz Skarżyński, kierownik Biura Oświaty, Zdrowia, Sportu i Kultury Starostwa Powiatowego w Kaliszu Jolanta Golicka reprezentująca starostę kaliskiego Krzysztofa Nosala, rektor Uniwersytet Kaliski im. Prezydenta Stanisława Wojciechowskiego prof. UK dr hab. n. med. Andrzej Wojtyła, komisarz Łukasz Polak reprezentujący Komendanta Komenda Miejska Policji w Kaliszu insp. dr. Dariusza Bieńka, Naczelnik Wydziału Prewencji Straż Miejska Kalisza Maciej Frankowski, przedstawiciele komitetu Prawa i Sprawiedliwości w Kaliszu Sławomir Lasiecki i Leszek Ziąbka, przewodniczący Zarządu Regionu NSZZ „Solidarność” Wielkopolska Południowa Bernard Niemiec, członkowie Konfederacji okręgu kalisko-leszczyńskiego: Andrzej Kuświk, Arkadiusz Ratajczyk i Sławomir Spiżyk, prezes Kaliskiego Towarzystwa Przyjaciół Archiwaliów Mariusz Kurzajczyk, Ewa Gralka ze Stowarzyszenia „Pro Kalisia”, studenci Akademia Wymiaru Sprawiedliwości, Kamil Staszak w imieniu Młodzieżowej Rady Miasta Kalisza, poczet sztandarowy i uczniowie Zespół Szkół Ekonomicznych w Kaliszuu pod opieką Iwony Musielak i Romana Walendowskiego oraz poczet sztandarowy I Liceum Ogólnokształcące im. Adama Asnyka w Kaliszu pod opieką Jakuba Szczepaniaka.
Uroczystość prowadził mjr Tomasz Barna z Akademii Wymiaru Sprawiedliwości. Obchody rozpoczęły się od powitania gości i wspólnego odśpiewania hymnu państwowego. Następnie mjr Tomasz Barna przedstawił genezę kaliskich obchodów Narodowego Dnia Pamięci Żołnierzy Wyklętych.
Następnie dyrektor Archiwum Państwowego w Kaliszu dr Grażyna Schlender wyjaśniła, że przedstawiciele władz państwowych, wojewódzkich i miejskich po raz 7 spotykają się w tym ważnym miejscu. Mury więzienia ponad 100 lat pamiętają dokonane morderstwa i zbrodnie. Kaliszanie zwalczali zaborcę w powstaniu listopadowym, styczniowym. Wojciech Jabłkowski zgładził szpiega carskiego, za co rozstrzelano go przy świetle lamp naftowych. W czasie II wojny światowej Niemcy więzili w budynku zakładu karnego Polaków, ale rozstrzeliwali ich najczęściej w okolicznych lasach lub wysyłali do Auschwitz. Po 1945 r. komuniści prześladowali partyzantkę AK i młodzież, która miała odwagę upomnieć się o wolną Polskę. Dr Grażyna Schlender w kilku zdaniach nakreśliła sylwetki Żołnierzy Wyklętych, których nazwiska znajdują się na pamiątkowej tablicy. Jest pośród nich 5 członków oddziału Spaleniaka, ucznia kaliskiego gimnazjum im. T. Kościuszki.Grupa składała się z 15 młodych ludzi, uzbrojonych i umundurowanych przez duży oddział por. Eugeniusza Kokolskiego ps. Groźny. Przez cały okres swojej działalności nie zabili ani jednego człowieka. 4 bojowników skazano na karę śmierci: Stanisława Spaleniaka, Stanisława Kreczmera, Edmunda Baranka i Edwarda Wałęsę. Piąty członek tego oddziału – Stanisław Wieruszewski został również ujęty w styczniu 1946 r. Dostał stosunkowo niewielki wyrok 6 lat więzienia. Po 8 miesiącach zmarł w więzieniu kaliskim w niewyjaśnionych okolicznościach. W gmachu przy ul. Łódzkiej 2 stracono 3 partyzantów z oddziału por. Eugeniusza Kokolskiego ps. Groźny: Edwarda Andrzejewskiego ps. Korona, Jana Urbańczyka ps. Konus i Józefa Witmana. azimierz Jachowicz był członkiem Konspiracyjnego Wojska Polskiego, który po aresztowaniu w listopadzie 1948 r. popełnił samobójstwo w więzieniu kaliskim jeszcze przed rozprawą sądową. Z wszystkich, którzy stracili życie w kaliskim zakładzie, swój grób na cmentarzu ma tylko Władysław Kusz ps. Wicher. – dowódca placówki Wielkopolskie Samodzielnej Grupy Ochotniczej Warta w Godzieszach. Zmarł on w trakcie prowadzonego śledztwa w grudniu 1945 r., po wcześniejszym aresztowaniu. Został pochowany na cmentarzu parafialnym w Godzieszach. Listę ofiar zamyka Ziemowit Glabiszewski – uczeń gimnazjum im. T. Kościuszki w Kaliszu i członek Polskiej Organizacji Podziemnej w Kaliszu. Za śmiertelne postrzelenie dwóch ubeków został skazany na karę śmierci. Wyrok wykonano 6 lipca 1947 r.
Kulminacyjnym momentem uroczystości było oddanie hołdu kaliskim Żołnierzom Wyklętym przez przedstawicieli władz, instytucji kultury i nauki poprzez złożenie kwiatów i zapalenie zniczy pod tablicą.
Końcowym akcentem było wzięcie udziału przez przybyłych gości w apelu poległych prowadzonym przez dr Annę Bestian-Zając z Archiwum Państwowego w Kaliszu.
fot. Latarnik Kaliski:
Tekst i zdjęcia: Archiwum Państwowe w Kaliszu
