Z dziejów kaliskiego garnizonu w II Rzeczypospolitej – naukowe spotkanie w IIBH
15 maja 2025 roku w siedzibie Instytutu Interdyscyplinarnych Badań Historycznych Uniwersytetu Kaliskiego odbyło się otwarte spotkanie naukowe poświęcone dziejom wojskowości w Kaliszu w latach 1918-1939. Gościem specjalnym był prof. Witold Jarno z Instytutu Historii Uniwersytetu Łódzkiego, autor wielu publikacji dotyczących organizacji Wojska Polskiego w okresie międzywojennym.
Garnizon kaliski po odzyskaniu niepodległości
W swoim wystąpieniu zatytułowanym „Z dziejów garnizonu kaliskiego Wojska Polskiego w latach II Rzeczypospolitej” prof. Jarno przybliżył proces odbudowy i rozbudowy struktur wojskowych w Kaliszu po zakończeniu I wojny światowej. Miasto, które w czasie zaborów pełniło funkcję ważnego ośrodka administracyjnego, już w listopadzie 1918 r. stało się miejscem formowania pierwszych pododdziałów odrodzonego Wojska Polskiego.
Prelegent omówił szczegółowo powstanie 29. Pułku Strzelców Kaniowskich, który w 1920 r. wziął udział w wojnie polsko-bolszewickiej, a następnie na stałe związał się z Kaliszem. Wskazał również na rolę kaliskich koszar w procesie mobilizacyjnym oraz w szkoleniu rezerw osobowych w okresie pokoju.
Dyslokacja, infrastruktura i kadra
Jednym z kluczowych wątków wystąpienia była analiza zmian dyslokacyjnych. W latach 1921-1939 w Kaliszu stacjonowały m.in.:
- Pułk Artylerii Lekkiej
- Dywizjon Żandarmerii
- pododdziały 25. Dywizji Piechoty
- Szkoła Podoficerska dla Małoletnich nr 2
Prof. Jarno zwrócił uwagę na nieustannie modernizowaną infrastrukturę: rozbudowę koszar przy dzisiejszej ul. Wojska Polskiego, powstanie strzelnicy polowej na Majkowie oraz nowe magazyny sprzętowe. Szczegółowo scharakteryzował również strukturę kadrową – zarówno oficerów zawodowych, jak i korpus podoficerski, podkreślając wysoki odsetek żołnierzy pochodzących z regionu kaliskiego.
Garnizon a życie miasta
Nie zabrakło odniesień do społecznego wymiaru obecności wojska. Garnizon kaliski odgrywał ważną rolę w życiu gospodarczym i kulturalnym przedwojennego Kalisza:
- generował popyt na usługi i towary lokalnych przedsiębiorców
- współorganizował uroczystości państwowe i patriotyczne
- wspierał działalność sportowych klubów wojskowych, z których najbardziej znany był Wojskowy Klub Sportowy „Kalisz”
Organizatorzy i dyskusja
Spotkanie zorganizowali wspólnie:
- Komisja Naukowa Kaliskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk – przewodniczący dr hab. Makary Górzyński
- Instytut Interdyscyplinarnych Badań Historycznych UK – dyrektor prof. UK Krzysztof Walczak, jednocześnie prezes KTPN
Po wykładzie odbyła się ożywiona dyskusja, w której uczestnicy pytali m.in. o udokumentowane relacje żołnierzy z rodzinami kaliskich mieszczan, znaczenie garnizonu dla rynku pracy w latach wielkiego kryzysu oraz stan przygotowań jednostek do kampanii 1939 r.
Znaczenie badań regionalnych
Podsumowując spotkanie, prof. Jarno zaznaczył, że badania nad historią lokalnych garnizonów pozwalają lepiej zrozumieć ogólnokrajowe procesy modernizacji wojskowości w II Rzeczypospolitej. Z kolei prof. Walczak zapowiedział publikację materiałów pokonferencyjnych w „Roczniku Kaliskim”, co wpisze się w strategię popularyzowania dziejów miasta i regionu.
Dzięki tego typu inicjatywom Kalisz utrwala swój wizerunek jako ważny ośrodek naukowy i kulturalny, a zarazem przypomina o wojskowej tradycji, która przez ponad dwie dekady międzywojenne kształtowała jego społeczną i gospodarczą tkankę.
Fot.: FB/Kaliskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk
