Czy z Poznania widać Kalisz?

Czyli analiza budżetu Samorządu Województwa w kontekście wydatków w południowej Wielkopolsce

Pod koniec grudnia 2020 r. Sejmik Województwa Wielkopolskiego przyjął uchwałę budżetową na rok 2021. Choć minęły ponad dwa miesiące od tej chwili, to warto poddać analizie, w jaki sposób środki te spłyną do południowej Wielkopolski. Tym bardziej, że napływają sygnały mówiące, że Wielkopolska uzyska w nowym rozdaniu mniej środków unijnych niż dotychczas.

Budżet został uchwalony przez Sejmik zdecydowaną liczbą głosów. Za przyjęciem budżetu w proponowanym kształcie głosowało 25 radnych: koalicja PO-PSL-SLD oraz jedyny sejmikowy radny niezależny, a przeciw było 11 radnych opozycyjnego PiS. Nie było głosów wstrzymujących, a trzech radnych było nieobecnych[1]. 

Budżet wyjątkowy

Zdaniem Marszałka Marka Woźniaka, tegoroczny budżet województwa wielkopolskiego jest budżetem dobrze skonstruowanym. Jest proinwestycyjny, elastyczny, ambitny i solidarnościowy. To odniesienie do faktu, że budżet powstał w czasach pandemii COVID-19, która utrudnia wszelkie działania, a długofalowe skutki ekonomiczne trudne wciąż oszacować.

Dochody ustalono na poziomie ponad 1,6 mld zł, a wydatki to przeszło 2 mld złotych. Kwoty są ogromne, ale też obszar województwa jest bardzo rozległy. Także problemy i potrzeby Wielkopolski przypominają studnie bez dna. Jak wyglądają w skrócie najważniejsze liczby w uchwalonym budżecie?

Kwota dochodów ogółem w wysokości 1.646.890.950,48 zł, z tego:

• dochody bieżące – 1.152.999.895,15 zł (70,0% dochodów ogółem),
• dochody majątkowe – 493.891.055,33 zł (30,0% dochodów ogółem).

Głównymi źródłami dochodów są wpływy z tytułu udziału w podatkach dochodowych CIT i PIT w wysokości 742,0 mln zł (co stanowi 45,1% dochodów ogółem) i dochody z dotacji celowych pochodzących m.in. ze środków europejskich oraz z budżetu państwa w wysokości 714,6 mln zł (co stanowi 43,4% dochodów ogółem).

Wydatki ogółem budżetu wyniosą 2.013.488.663,48 zł, z tego:

• wydatki bieżące – 1.034.363.559,68 zł (51,4% wydatków ogółem),
• wydatki majątkowe – 979.125.103,80 zł (48,6% wydatków ogółem).

Do najważniejszych wydatków majątkowych należy zaliczyć wydatki związane z:

• budową dróg, przedsięwzięcia ujęte w Wieloletniej Prognozie Finansowej, łącznie ze środkami UE – 269,3 mln zł,
• ochroną zdrowia – 381,4 mln zł, (w tym priorytetowa inwestycja „Budowa Wielkopolskiego Centrum Zdrowia Dziecka/szpitala pediatrycznego wraz z jego wyposażeniem” – zakończenie inwestycji w 2021 roku)
• zakupem nowego taboru kolejowego (z udziałem środków z UE) – 76,5 mln zł,

Ważniejsze wydatki bieżące to:

• dofinansowanie wojewódzkich kolejowych przewozów pasażerskich i Poznańskiej Kolei Metropolitalnej – 221,8 mln zł,
• dotacje podmiotowe dla instytucji kultury – 120,3 mln zł,
• bieżące utrzymanie dróg i mostów – 88,0 mln zł.

Nadwyżka operacyjna (dodatnia różnica pomiędzy dochodami bieżącymi a wydatkami bieżącymi) wyniesie 118,6 mln zł. Budżet zamknie się deficytem w wysokości 366,6 mln zł. Zostanie on sfinansowany przychodami pochodzącymi głównie z kredytu z Europejskiego Banki Inwestycyjnego. Rozchody, czyli wykup obligacji i spłatę pożyczek, zaplanowano w wysokości 40,9 mln zł.

Sejmikowe inwestycje w południowej Wielkopolsce 

Po ogólnym przeglądzie wielkopolskiego budżetu, pora na analizę wydatków skierowanych na obszar południowej Wielkopolski. Badając je wzięliśmy pod uwagę przede wszystkim obszar Kalisza oraz szerzej subregionu kaliskiego.

Na pierwszy plan weźmy duże inwestycje. Niestety, mieszkańcy południowej Wielkopolski mogą być rozczarowani, bowiem mogą znaleźć tu jedynie jedno zadanie drogowe dotyczące naszego regionu. Jest to droga wojewódzka nr 444 (Krotoszyn – Odolanów – Ostrzeszów) na odcinku od Szklarki Myślniewskiej do drogi krajowej nr 11 (w Ostrzeszowie), czyli łącznie ok. 6,5 km drogi. Na tę inwestycję wielkopolscy radni przeznaczyli w roku 2021 niecałe 17,4 mln zł. W zestawieniu Wielkopolskiego Zarządu Dróg Wojewódzkich znajdujemy jeszcze jedną drogę, mianowicie DW nr 442 na odcinku od Gizałek do Kalisza (według informacji jest to pierwszy etap inwestycji na terenie powiatu pleszewskiego). Cała inwestycja będzie kosztowała przeszło 32,2 mln zł, choć na ten moment w budżecie województwa nie uwzględniono żadnych wydatków na tę inwestycje. Kto wie, być może wielkopolskim samorządowcom uda się przekazać na ten cel środki w ciągu roku, które pozwolą uruchomić tę inwestycje…?

Niestety, z zaplanowanych w bezpośrednim budżecie województwa 317 mln zł na inwestycje drogowe, do naszego regionu trafi nieco ponad 17 mln zł. W ramach tych środków realizowanych jest wiele wielkopolskich obwodnic. Niestety, największa i najbardziej oczekiwana kaliska inwestycja drogowa, czyli obwodnica miasta, nie będzie realizowana przez WZDW, tylko Generalną Dyrekcję Dróg Krajowych i Autostrad, w związku z tym nie ma szans na finansowanie z tych środków.

Trzeba pamiętać, że rozpoczęta w lutym br. inwestycja dotycząca przebudowy drogi wojewódzkiej nr 450 jest realizowana przez Miasto Kalisz w trybie pozakonkursowym w ramach Zintegrowanych Inwestycji Terytorialnych, a więc są to także środki będące w dyspozycji samorządu wojewódzkiego, a pochodzące z Funduszy Europejskich. Pierwszy etap prac obejmie działania od Rogatki aż do ul. Kubusia Puchatka, a docelowo inwestycja będzie realizowana do granic Kalisza.

Wielkopolskie instytucje 

Warto pamiętać, że Samorząd Województwa Wielkopolskiego jest organem prowadzącym instytucje mające swoją siedzibę w Kaliszu i okolicy. Chodzi tu m.in. o instytucje kulturalne i edukacyjne, ośrodek ruchu drogowego czy szpitale. W dziedzinie kultury, samorząd wojewódzki prowadzi Centrum Kultury i Sztuki w Kaliszu, Teatr im. W. Bogusławskiego w Kaliszu oraz Muzeum Okręgowe Ziemi Kaliskiej w Kaliszu, z kaliskim oddziałami na Zawodziu (Rezerwat Archeologiczny) oraz Centrum Rysunku i Grafiki im. Tadeusza Kulisiewicza, a ponadto oddział literacki w Russowie (w dworku Marii Dąbrowskiej). Zadaniem realizowanym przez Marszałka i podległych mu pracowników jest także bezpieczeństwo ruchu drogowego, a jeden z Wojewódzkich Ośrodków Ruchu Drogowego mieści się właśnie w Kaliszu. Ponadto mamy też w Kaliszu takie instytucje, jak m.in. Ośrodek Doskonalenia Nauczycieli oraz Książnicę Pedagogiczną – Publiczną Biblioteką Pedagogiczną im. A. Parczewskiego.

W planach Wojewódzkiego Szpitalu Zespolonego w Kaliszu na ten rok przygotowano wydatki rzędu prawie 12,4 mln zł, w tym największe inwestycja pn. dostosowanie pomieszczeń w budynku techniczno-gospodarczym dla potrzeb kuchni i pralni szpitalnej wraz z wyposażeniem (ponad 8,3 mln zł) oraz mniejsze: modernizacja oddziałów szpitalnych w budynkach przy ul. Toruńskiej oraz przy ul. Poznańskiej, modernizacja trzech wind przy ul. Poznańskiej czy modernizacja stacji transformatorowej. Z kolei w Wojewódzkim Specjalistycznym Zespole Zakładów Opieki Zdrowotnej Chorób Płuc i Gruźlicy w Wolicy będą realizowane dwa zadania na kwotę niemal pół miliona złotych: pierwszym z nich będzie wymiana i przebudowa instalacji kanalizacyjnej prowadzącej z Budynku Głównego do Oczyszczalni Ścieków (prawie 400 tys. zł), a drugim – dokumentacja projektowa w celu wybudowania farmy fotowoltaicznej (70 tys. zł).

Instytucje kultury otrzymują zaś dotacje podmiotowe na swoją działalność: kaliski Teatr kwotę niemal 6 mln zł, CKIS – ponad 4,2 mln zł, a MOZK – ponad 3,2 mln zł, a oprócz tego także 1,5 mln zł na kompleksową konserwację i modernizację głównej siedzib przy ul. Kościuszki.

[O kaliskich instytucjach kultury w czasie pandemii przeczytasz tu]

W sąsiedztwie Kalisza zlokalizowane jest także Muzeum w Lewkowie – Zespół Pałacowo-Parkowy (na terenie powiatu ostrowskiego), które otrzyma w tym roku dotację od organizatora w wysokości 757 tys. zł oraz niemal 6,3 mln zł na prace rewitalizacyjne tego obiektu.

Ośrodek Doskonalenia Nauczycieli otrzymał roku 2021 kwotę 2,9 mln zł, Centrum Wsparcia Rzemiosła, Kształcenia Dualnego i Zawodowego w Kaliszu – kwotę niemal 1,3 mln zł, z kolei Wielkopolskie Samorządowe Centrum Kształcenia Zawodowego i Ustawicznego w Ostrowie Wielkopolskim – 3,3 mln zł. Wszystkie trzy instytucje przeznaczą swoje budżety głównie na wydatki w związku z utrzymaniem jednostki. Ponad 7,3 mln zł przeznaczone zostanie dla Książnicy Pedagogicznej – Publicznej Biblioteki Pedagogicznej, w tym połowa jako dotacja podmiotowa i drugie tyle na modernizacje dawnej siedziby Książnicy przy ul. Nowy Świat.

Instytucją podległą Marszałkowi Województwa Wielkopolskiego jest również Wojewódzki Ośrodek Ruchu Drogowego w Kaliszu. Jednak WORD nie otrzymuje dotacji podmiotowej od Urzędu Marszałkowskiego. – Jesteśmy jedną z jednostek, która się samofinansuje – poinformował nas Sławomir Chrzanowski, Dyrektor kaliskiego WORD.

Jak wynika ze zbiorczego zestawienia Biura Prasowego Urzędu Marszałkowskiego, łącznie na teren południowej Wielkopolski trafi kwota ponad 67 mln zł.

Mniej środków dla Wielkopolski? 

Od początku lutego zaczęły dobiegać w debacie publicznej głosy, że Wielkopolsce grozi utrata dużej części środków z funduszy unijnych w najbliższej perspektywie (2021-2027), porównując ze środkami przeznaczonym na nasz region na lata 2014-2020[2].

[Pisaliśmy o tym na naszym portalu]

W kilku wpisach za pośrednictwem mediów społecznościowych Marszałek Marek Woźniak dał wyraz swojego zaniepokojenia z faktu, że planowany budżet na lata 2021-2027 dla Wielkopolski ma wynosić jedynie 1,07 mld euro, co stanowi zaledwie 44 % alokacji przeznaczonej we wcześniejszej perspektywie. Pochodzący z Kalisza samorządowiec podkreślił, że daje to jedynie 306 euro na mieszkańca i daje przedostatnie miejsce w klasyfikacji województw pod tym względem (na końcu znalazło się województwo dolnośląskie, a na czele – świętokrzyskie z kwotą aż 896 euro na mieszkańca.

Autorzy projektu Umowy Partnerstwa, tj. Ministerstwo Funduszy i Polityki Regionalnej, argumentują taki podział środków awansem Wielkopolski z kategorii regionów najbiedniejszych do przejściowych. Jest to wynik przekroczenia progu 75 % średniej unijnej jeśli chodzi o dochód na mieszkańca regionu. Marszałek Marek Woźniak zwracał też uwagę, że nasze województwo rozwija się jednak nierównomiernie i mamy aż 59 gmin, którym daleko do średniej unijnej – głównie na północy i wchodzie Wielkopolski. Dodał, że przez to zabraknie środków dla najbiedniejszych gmin.

– Niewielką pociechą są przewidziane dla Wielkopolski Wschodniej 387 mln euro ze środków  tzw. Funduszu Sprawiedliwej Transformacji. Szansą jest jeszcze 7 mld euro, które stanowią rezerwę dla 16 regionów. Jednak brakuje czytelnych kryteriów negocjacji, dotyczących tej kwoty, co daje duże możliwości negocjatorom ze strony rządowej, żeby ostateczny werdykt wydać według swojego pomysłu – podsumowuje M. Woźniak.

Na apel Marszałka o wsparcie tego pomysłu, aby wywrzeć wpływ na ostateczną kwotę, którą w ramach funduszy unijnych otrzyma nasze województwo, odpowiedziały różne podmioty. Skorzystały one z możliwości udziału w konsultacjach, które trwały do 22 lutego br. Wśród nich znalazł się Sejmik Województwa Wielkopolskiego, który podjął ostatniego dnia konsultacji podczas swojej sesji stanowisko, w którym podkreślono, że proponowana kwota wyjściowa stanowi niecałą połowę alokacji z poprzedniej perspektywy finansowej. W dokumencie czytamy także: Z uwagi na fakt, że środki europejskie stanowią główne źródło finansowania inwestycji rozwojowych, Sejmik Województwa Wielkopolskiego wnosi o zwiększenie alokacji dla Programu Regionalnego: Fundusze Europejskie dla Wielkopolski na kolejną perspektywę finansową. Radni przyjęli stanowisko jednomyślnie (35 głosów za, przy 3 radnych nieobecnych; 1 radna, mimo obecności, nie oddała głosu)[3].

Stanowisko zostało jeszcze tego samego dnia wysłane do jego głównego adresata, a więc ministra finansów, funduszy i polityki regionalnej. Do wiadomości otrzymali je też premier, wielkopolscy parlamentarzyści i samorządy lokalne z naszego województwa.

W podobnym tonie wypowiedziała się Grupa ds. społeczeństwa obywatelskiego Komitetu Monitorującego Wielkopolskiego Regionalnego Programu Operacyjnego (KM WRPO) wyrażając zaniepokojenie wstępną propozycją bardzo niskiego poziomu alokacji środków planowanych dla województwa wielkopolskiego zaprezentowaną podczas konsultacji projektu Umowy Partnerstwa na l. 2021-2027. Swoje stanowisko skierowano do Marszałka Marka Woźniaka, Przewodniczącego KM WRPO[4].

Niestety, na ten moment nie wiemy, jaka będzie ostateczna decyzja w sprawie podziału środków z funduszy unijnych dla poszczególnych województw. Należy mieć jednak nadzieję, że Wielkopolska otrzyma więcej pieniędzy w ramach programu regionalnego, co pozwoli na realizację kolejnych ważnych inwestycji dla naszego województwa. Będziemy na bieżąco przyglądali się tej sprawie.

Głos koalicji

A jak wielkopolski budżet oceniają politycy wybrani w południowej Wielkopolsce? O zdanie zapytaliśmy jedynego aktualnie członka zarządu województwa z naszej części regionu, Krzysztofa Grabowskiego oraz Andrzeja Plichtę, opozycyjnego radnego i przewodniczącego sejmikowej Komisji Rodziny i Polityki Społecznej.

Wicemarszałek Krzysztof Grabowski (PSL) podkreśla proinwestycyjność budżetu. – Staramy się od wielu już lat, by uwzględniać potrzeby mieszkańców naszego regionu. Wykorzystujemy w tym celu również środki z Unii Europejskiej zarówno te w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego, Regionalnego Programu Operacyjnego, jak i Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich. Gro środków pochłania kolej, funkcjonowanie szpitali, instytucji kultury, ale pamiętamy także o drogach wojewódzkich czy innych działaniach w regionie. Nie wszystkie działania zapisane są wprost w budżecie pod konkretna nazwą, ale w trakcie roku można zauważać, że trafiają one w różne części regionu. Jako jedyny przedstawiciel Południowej Wielkopolski w Zarządzie Województwa mocno zabiegam o środki na zadania dla tej części regionu. Warto tez podkreślić, że środki, które są dystrybuowane w ramach Aglomeracji Kalisko-Ostrowskiej, to także pieniądze z Unii Europejskiej, które trafiają w „naszą” cześć regionu za pośrednictwem Samorządu Województwa Wielkopolskiego. – kończy K. Grabowski. 

Głos opozycji

O głos poprosiliśmy także przedstawiciela opozycji, Andrzeja Plichtę, radnego Prawa i Sprawiedliwości.

Projekt należy najpierw rozpatrywać w sytuacji, w jakiej się znajdujemy. Panuje pandemia, którą można porównać do wojny światowej – jest tyle ofiar i strat gospodarczych. W takiej sytuacji jest także Polska i Wielkopolska.

Trzeba także zauważyć, że w Sejmiku rządzi niepodzielnie koalicja PO-PSL-SLD, a układ sił koalicji i opozycji wynosi 26 do 13, a więc szanse wygrania głosowań są praktycznie żadne. Dlatego też budżet jest budżetem koalicji rządzącej. 

Radny Plichta dodaje, że jako przewodniczący sejmikowej Komisji Rodziny i Polityki Społecznej w głównej mierze skupia się na jej zakresie działania i może współtworzyć wielkopolski budżet właśnie w tej materii.

Są to następujące działy: administracja publiczna (dział 750) – 200 000 zł; pomoc społeczna (dział 852) – 19 397 167 zł; pozostałe zadania w zakresie polityki społecznej (dział 853) – 51 280 970 zł; rodzina (dział 855) 4 008 000 zł. Gdy porównamy budżety z lat 2020 i 2021, należy zauważyć, że nastąpił wzrost w sumie o ok. 5 mln zł, szczególnie w działach pomocy społecznej oraz rodzina).

Czy jest to wystarczające? Na pewno nie! Ale w czasie pandemii urząd marszałkowski i sejmik województwa wielkopolskiego pod przewodnictwem Marszałka Marka Woźniaka taki budżet uchwalił. 

Podsumowanie 

Analizując uchwałę budżetową podjętą przez radnych Sejmiku Województwa Wielkopolskiego można dojść do wniosku, że na pewno nie jest to budżet marzeń, biorąc pod uwagę środki przewidziane dla południowej części Wielkopolski, a szczególnie Kalisza. Niestety, musimy pamiętać, że część inwestycji drogowych, na czele z obwodnicą Kalisza, nie może być realizowana z tych środków. Z kolei wiele przedsięwzięć miało miejsce lub jest realizowanych w ramach Zintegrowanych Inwestycji Terytorialnych, o łącznej wartości ok. 300 mln zł dla obszaru Aglomeracji Kalisko-Ostrowskiej. Tak jak wskazano w artykule, wiele z środków wędruje także do instytucji o charakterze ponadlokalnym, takim jak szpitale, instytucje kultury, edukacji, dzięki czemu możemy korzystać z różnorodnych usług o charakterze publicznym. Należy mieć nadzieje i trzymać kciuki, by kolejne ważne inwestycje dla Kalisza i okolic były uwzględniane i realizowane przez władze Samorządu Województwa Wielkopolskiego.

Źródła:

[1] Szczegółowe dane dot. głosowania: https://bip.umww.pl/imienne-wykazy-glosowan—25—21

[2] Pełna informacja dot. zmniejszenia środków dla Wielkopolski znajduje się na stronie Wielkopolskiego Regionalnego Programu Operacyjnego: https://wrpo.wielkopolskie.pl/wiadomosci/znaczaco-mniejszy-budzet-unijny-na-najblizsza-dekade-dla-wielkopolski

[3] Szczegółowy wynik głosowania: https://bip.umww.pl/imienne-wykazy-glosowan—28—12

[4] Pełny tekst stanowiska: https://publicystyka.ngo.pl/wielkopolskie-organizacje-zaniepokojone-propozycja-niskiej-alokacji-srodkow-z-ue?